FRÉTTATILKYNNING: MINNINGARATHÖFN Í VILNÍUS

Eystrasaltsþjóðir fagna 20 ára afmæli síns endurheimta sjálfstæðis 1991.

Þann 13. jan. þ.m. verður efnt til minningarathafnar í þjóðþinginu, SEIMAS, í Vilníus, höfuðborg Litháen, til að heiðra minningu fórnarlamba sovéska hernámsliðsins, sem létu lífið þann 13. jan. 1991 – fyrir 20 árum – við að verja sjónvarpsturninn og útvarpshúsið í höfuðborginni fyrir skriðdrekaárás hernámsliðsins.

Heiðursgestur þingsins við þessa athöfn verður Jón Baldvin Hannibalsson f.v. utanríkisráðherra Íslands, sem mun ávarpa þingið f.h. erlendra gesta. Athöfninni verður útvarpað og sjónvarpað.

Í byrjun janúar 1991 gerði sovéska hernámsliðið í Eystrasaltslöndunum þremur, Eistlandi, Lettlandi og Litháen, tilraun til að brjóta sjálfstæðishreyfingar þjóðanna á bak aftur með hervaldi. Sent var út neyðarkall frá Sajudis, sjálfstæðishreyfingu Litháa, til utanríkisráðherra NATO-ríkja um að mæta á vettvang til að sýna samstöðu með sjálfstæðisbaráttu þjóðanna í verki og freista þess að firra ofbeldisverkum.

Utanríkisráðherra Íslands, Jón Baldvin Hannibalsson, var sá eini sem hlýddi kallinu. Í þakklætis og virðingarskyni tilnefndi borgarstjórn Vilníusar Jón Baldvin sem heiðursborgara árið 1995, og torgið fyrir framan utanríkisráðuneytið í Tallinn var skýrt Íslandstorg.

Tilraunir sovéska hersins til að stöðva með hervaldi þróunina í átt til sjálfstæðis einstakra þjóða frá sovéska ríkjasambandinu árið 1991, runnu út í sandinn. Í ágúst 1991, eftir misheppnaða valdaránstilraun harðlínumanna í Moskvu, var endurreist sjálfstæði ríkjanna viðurkennt.

Aftur tók Ísland frumkvæðið og varð fyrst ríkja heims til að staðfesta það við athöfn í Höfða í Reykjavík – að viðstöddum utanríkisráðherrum landanna þriggja, þeirra Lennarts Meri frá Eistlandi, Janis Jurkans frá Lettlandi og Algirdas Saudargas frá Litháen – auk Jóns Baldvins.

Margir telja, að sigur Eystrasaltsþjóða í báráttu þeirra fyrir að losna undan yfirráðum Rússa, hafi orðið upphafið að endalokum Sovétríkjanna.

Þessara atburða frá árinum 1991 verður minnst með margvíslegum hætti í höfðuborgum Eystrasaltsrikjanna, Vilníus, Riga og Tallinn, út allt árið 2011 og mun ljúka í ágústmánuði n.k., þegar endurheimt sjálfstæði þessara þjóða var endanlega viðurkennt.

Minningarathöfn á vegum Litháa, búsettra á Íslandi, verður haldin í Norræna húsinu þann 13. þ.m. og hefst klukkan 19:00. Á dagskrá verður m.a. sýnd kvikmynd um atburðina í Vilníus í janúar 1991.