Söguburður

Haustið 2013 birti DV (helgarblað 27.-29. sept) kæru Aldísar Schram á hendur JBH til kynferðisbrotadeildar lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu. Þar er að finna allar sömu sögurnar sem Stundin og aðrir fjölmiðlar hafa nú rifjað upp sex árum síðar. Sömu nöfn – sömu sögur. Eina undantekningin er sviðsetning Carmenar Jóhannsdóttur „á þakinu“ sem fjallað er um í upphafi. Hinar sögurnar fjórar eru sagðar af höfundi kærunnar, Aldísi Schram. Það ætti að vekja athygli athugulla lesenda að þarna er hvergi að finna kærur vegna áreitni við hana sjálfa eða dóttur hennar, systur hennar, móðursystur né vinkonur sem áður voru á hennar sakaskrá.

Lögreglan endursendi Aldísi, lögfræðingi, skjalið með þeim ummælum að sögur ónafngreindra aðila væru ómarktækar, þar sem ekki væri unnt að kanna sannleiksgildi nafnlausra frásagna. Það eina sem er nýtt er að í upphafi árs 2019 komu sömu konur loks fram undir nafni í fjölmiðlum. Þar voru sögurnar birtar, án athugasemda, gagnrýninna spurninga eða sannprófunar af neinu tagi og án þess að virða andmælarétt hins meinta sökudólgs.  Í kaflanum sem hér fer á eftir birtast svör mín við þessum söguburði.   

1. VEISLAN Á ÞAKINU

Laufey Ósk  Arnórsdóttir er bernskuvinkona Aldísar frá Ísafirði. Hún er ein af þeim fjölmörgu konum, sem átti að hafa orðið fyrir áreitni JB að sögn Aldísar. Þegar Laufey frétti þennan óhróður, sleit hún vinfengi við Aldísi. Laufey, sem nú er búsett á Spáni, hefur hins vegar hingað til haldið vinfengi við okkar fjölskyldu, þrátt fyrir óvild Aldísar.

Laufey sendi Bryndísi nýárskveðjur í upphafi árs, þann 1. jan.2018. Bréfið byrjar svona:

„Kæra Bryndís  – það gaf mér mikinn lífsstyrk að fá að kynnast ykkur sem unglingur. Fá að eiga ykkur að í huga og hjarta var svo sannarlega gott að hafa í farteskinu, þegar lagt var af stað frá litla þorpinu, Ísafirði (svo) – út í heim. Ég gat því borið höfuð hátt og verið stolt, því innst inni vissi ég, að ykkur þætti vænt um mig.“

Síðan segir:

„Takk fyrir að kenna mér að dansa, að lesa upp ljóð, að pota í bakið og segja „bein í baki“. Takk fyrir að tala við mömmu, þegar ég hætti í skólanum og fór að vinna! Takk fyrir að vera fyrirmynd, flott kona, feministi og óendanlega dugleg og klár, að ryðja brautina fyrir okkur „hinar“…. mest af öllu þó, elsku Bryndís og Jón, takk fyrir Aldísi og að VERA til!  Hlakka til að sjá ykkur.“

Ykkar ævinlega, Laufey“

Í júní s.l. boðaði Laufey komu sína til okkar Bryndísar í Salobrena, litlu þorpi í Andalúsíu. Hún kom með dætur sínar tvær. Við buðum þær hjartanlega velkomnar. Þær gistu hjá okkur um nóttina. Daginn eftir fórum við á þorpskrána til að horfa á viðureign Íslands og Argentínu á stórum skjá. Að leik loknum héldum við aftur heim á leið, þar sem við Bryndís höfðum undirbúið veislu „á þakinu“. Þar hefur löngum verið gestkvæmt. Við Bryndís vorum á þönum að elda og útbúa veisluborð og bera upp matföng. Carmen, dóttir Laufeyjar, hjálpaði til. Bryndís lýsir því sem þar næst gerðist með þessum orðum: „Ég gekk upp tröppurnar á eftir Carmen. Þegar hún kemur upp  á þakið, leggur hún frá sér fatið við endann á borðinu á milli Jóns Baldvins og Hugrúnar, nágrannakonu okkar, sem var meðal gesta og sat við hliðina á JB. Ég heyri Jón Baldvin segja: „Þakka þér fyrir hjálpina“. Hugrún fullyrðir, að hann hafi ekki snert hana – það sé rugl. Hún hefði ekki komist hjá því að sjá það þar sem hún sat við hliðin á JBH.Ég hafði varla sleppt orðinu til að segja „gjörið þið svo vel“ –  þegar Laufey æpir upp: „Jón Baldvin, þú káfaðir á henni, ég sá það“.

Kynferðisleg áreitni fer alla jafna ekki fram fyrir opnum tjöldum og í augsýn vitna. En þarna eru einfaldlega trúverðug vitni því til staðfestingar, að ásökunin var úr lausu lofti gripin.

Er einhver skýring til á svona framkomu? Eina trúverðuga skýringin er sú, að þetta hafi verið „set-up“ – sviðsetning af ásettu ráði.  En hvílík heilindi!

• VEISLAN Á ÞAKINU –  SEM ALDREI VARÐ.

Allir sem þekkja okkur Jón Baldvin, vinir og kunningjar, vita, að við erum hvorki ruddar né dónakallar. Við erum mannvinir, og umgöngumst fólk af virðingu og væntumþykju – kannski forvitni, en aldrei óþarfa ágengni. Hvað þá, ef við þekkjum fólk ekki neitt og höfum aldrei séð  áður.

Þannig var það með hana Carmen, sem ég hafði aðeins hitt einu sinni eða tvisvar áður og þekkti lítið. Nú var hún komin í heimsókn til okkar í Salobreña í fylgd móður sinnar, Laufeyjar. Laufeyju hef ég hins vegar þekkt í mörg ár. Ég hafði náin samskipti við hana á árunum okkar á Ísafirði i den. Þá var hún vinkona elstu dóttur okkar, Aldísar.

Litla systir Carmenar var líka með í för, en hún hafði sig lítið í frammi, þessi elska, kannski bara feimin. Það var varla að við sæjum hana þessa einu nótt sem þær mæðgur gistu hjá okkur.

Við Laufey höfðum skrifast á í mörg ár, og það hafði lengi staðið til, að hún kæmi í heimsókn. Hún hefur verið búsett á Spáni í nokkur ár, í austurhlutanum, nærri Alicante. Þetta sumar átti ég stórafmæli og ætlaði að halda upp á það hjá vini okkar hinum megin á hnettinum, svo að nú var lag, áður en við legðum í ´ann. Hún spurði, hvort hundurinn væri líka velkominn. Já, því ekki, svaraði ég – enda kom á daginn, að hann var sá eini, sem sýndi okkur virðingu og kom fram við okkur af kurteisi þennan undarlega dag.

 Við búum í ævagömlu Máraþorpi, þar sem þökin eru öll flöt. Heimamenn, sem eru yfirleitt á flótta undan brennheitri sólinni, nota þökin aðallega til þess að hengja upp þvott – eða hugsanlega til þess að þurrka tómata. Við notum okkar þak til veisluhalda og skýlum okkur fyrir sólinni með nokkrum laufléttum strámottum, sem mynda þak yfir þakinu.

Þaðan er útsýni til allra átta. Hafið bláa hafið framundan og Sierra Nevada, hæsta fjalla Spánar, rís upp úr eyðimörkinni í nokkurra kílómetra fjarlægð. Skvaldrið af götunni, sem  rennur saman við tragiskt ástarvæl sígaunans í næsta húsi, berst upp til okkar, þar sem við sitjum með heita goluna í fangið.

Ég hafði lagt hvítan dúk á borðið og tekið fram mín bestu glös  – veisla framundan. Ég elska að halda veislur.

Að venju var það Jón Baldvin, sem sá um að krydda kjúklinginn – hann er snillingur í því, satt að segja. Mjög hrifinn af kanel! Því næst var kjúklingnum stungið inn í ofn í lokuðum potti á lágum hita. Þar átti hann að dúsa, þar til við kæmum til baka að leik loknum. Að hætti Spánverja ætluðum við svo að setjast að borðum síðdegis. Við vorum nefnilega á leið út á þorpstorgið, sem er steinsnar frá húsinu okkar, til að fylgjast  með  löndum vorum berjast við Argentínumenn í HM keppninni. Þar voru allir þorpsbúar  saman komnir að venju, enda laugardagur og löng helgi framundan. Stórum skermi hafði verið komið fyrir á torginu, svo að allir sáu, þegar Hannes Þór varði vítið frá Messi!

Allt í einu var svo gaman að vera Íslendingur.

Þegar við snerum heim eftir leikinn, fann ég strax af ilminum í eldhúsinu, að steikin væri tilbúin. Jón Baldvin fór í það að bera borðbúnað og matföng upp á þak, þar sem gestirnir voru að dást að útsýninu. Hann átti síðan að vísa þeim til sætis, svo að allir væru sestir, þegar ég kæmi upp með fangið fullt.

Konurnar voru reyndar þrjá, því að ég hafði boðið íslenskri grannkonu okkar, sem hefur verið búsett í Salobreña árum saman, að snæða með okkur. Hélt ég, að hún hefði gaman af því að hitta landa sína. 

Hún sagði mér reyndar eftir á, að Laufey hefði orðið mjög hvumsa við að sjá hana, eiginlega reið: „Hvað ert þú að gera hér?“ spurði hún hryssingslega. Henni þóttu þessi viðbrögð strax grunsamleg. Í stuttu samtali hafði Laufey sagt henni, að hún væri öryrki og á mjög sterkum lyfjum sem hún mætti ekki drekka ofan í.

Eftir á að hyggja skýrir það ýmislegt sem á eftir fór.

Nema hvað, nú var bara eftir að bera matinn upp á þakið. Allt í einu stóð Carmen við hlið mér og bauðst til að aðstoða mig. Hún hafði verið að sýsla eitthvað niðri í herbergi sínu. Ég gekk á eftir henni upp tröppurnar með kjúklinginn á stóru fati. Hún bar grjónin og salatið.

Hin þrjú voru sest. Jón Baldvin sat við endann á borðinu, næst okkur, þegar við komum upp tröppurnar. Við miðju borðs, sem er tveir metrar á lengd og einn og hálfur á breidd, sátu hinar íslensku konur, hvor á móti annarri. Mér var ætlað sæti við hinn enda borðsins, beint á móti manni mínum. Carmen átti að sitja við hlið móður sinnar, sem hafði reyndar fært sinn stól nær mér við endann. Ég veit ekki enn af hverju.

Carmen gekk á undan mér, og ég stóð fyrir aftan hana á meðan hún lagði grjónin og salatið á mitt borðið. Síðan settist hún við hlið móður sinnar. Það var samt þó nokkuð bil á milli þeirra, þar sem Laufey hafði  fært sig til. Þegar ég hafði lagt kjúklinginn á borðið fyrir framan húsbóndann, sem ætlaði að skammta á diska gesta, settist ég í mitt sæti með þessum orðum: „Velkomin, og verði ykkur að góðu“.

Ég hafði ekki fyrr sleppt orðinu en Laufey æpir alveg upp í eyrað á mér: „Jón Baldvin, þú átt að biðja dóttur mína afsökunar, því að ég sá, að þú káfaðir á henni“! Mér rann kalt vatn milli skinns og hörunds. Það fer enn um mig hrollur, þegar ég minnist þessara orða. Illskan í orðum Laufeyjar kom mér svo á óvart. Hún var svo heiftúðug og nístingsköld.

 Kvöldið áður hafði þessi sama kona setið við hlið mér í sófanum og farið fögrum orðum um mig og manninn minn. Við værum stórkostlegar manneskjur, sem hefðum alltaf reynst henni svo vel, verið henni hlý og ráðagóð. Hvernig gat sama konan umhverfst svona? Hún trúði mér líka fyrir því, að hún væri alvarlega veik og gæti ekki lifað af án þess að taka inn lyf á degi hverjum. Hún mætti alls ekki drekka.

En þarna við matarborðið degi seinna horfði ég á allt aðra manneskju. Hvað hafði gerst?  Orð hennar voru hatursfull, og ég sat sem lömuð.

 „Mamma, ég get alveg séð um mig sjálf“ æpti Carmen, um leið og hún strunsaði niður tröppurnar. En móðir hennar hélt áfram að hella úr skálum reiði sinnar. Ég var gersamlega ráðþrota.

Ég tók eftir því, þegar ég renndi augum yfir lögregluskýrslur frá  yfirheyrslum síðar, að Carmen segist þar hafa risið aftur úr sæti sínu til þess að skenkja fólki vín, og þá hafi húsbóndinn notað tækifærið til að „strjúka rass utan klæða“.

Þetta er ekki rétt. Hún stóð ekki upp aftur til þess að skenkja vín, því að í fyrsta lagi, þá var húsbóndinn nýbúinn að hella í glösin, og í öðru lagi er það ekki til siðs, að gestir taki upp á því að skenkja öðrum vín, sem þeir ekki eiga.

Ég man, að við snertum ekki matinn, sem við höfðum þó lagt svo mikla alúð í. Borðhaldið var í uppnámi, og innan skamms vorum við öll komin niður. Jón Baldvin var reiður, ég algerlega miður mín, og grannkonan horfði á mig spurnaraugum, gapandi af undrun. Hún hristi bara höfuðið.

Útidyrnar stóðu opnar, og ég sá þær systurnar standa úti við bílinn, tilbúnar til brottfarar.  Jafnvel hundurinn var kominn í aftursætið. Þær voru að bíða eftir mömmu. Það hvarflaði að mér á þessu augnabliki, að þær hefðu aldrei ætlað vera lengur – erindinu væri lokið.

Enda gat grannkonan ekki staðist freistinguna: „Þú ert allt of gestrisin, Bryndís. Þú verður að vanda betur val á gestum þínum“.

Í millitíðinni hafði Jón Baldvin látið sig hverfa inn í svefnherbergi og lokað að sér. Laufey var enn óðamála og ruddist inn til hans, þar sem hún æpti ókvæðisorð að honum. Þegar hér var komið sögu, var Jóni Baldvini gersamlega misboðið. Hann var öskureiður og skipaði Laufeyju að snauta burt, hypja sig út.  Hún hélt áfram að atyrða hann, um leið og hún greip farangur sinn og æddi út í átt að bílnum. 

Ég hafði hins vegar mestar áhyggjur af því, að þær færu sér að voða á hraðbrautunum, búnar að sitja heilan fótboltaleik á torginu fyrr um daginn, þar sem Laufey hafði, að sögn sjónarvotta, drukkið ótæpilega, þrátt fyrir að mega ekki, að eigin sögn, drekka ofan í lyfin sín.

Kannski það skýri að einhverju leyti þessa ótrúlegu –  og satt að segja –  óskiljanlegu framkomu.

Bryndís Schram

• ÓVINAFAGNAÐUR

Veruleiki eða sviðssetning? Sönnunarbyrði.

Í þessu máli stendur, sem kunnugt er, fullyrðing gegn fullyrðingu. Móðir kæruaðila fullyrðir, að meintur sakborningur hafi strokið rass dóttur hennar – fyrir opnum tjöldum og í allra augsýn. Hinn kærði fullyrðir, þvert á móti, að þetta sé fjarstæða og eigi sér enga stoð í veruleikanum. Það er svo athyglisvert, að þegar kemur að lýsingu á því, sem á að hafa gerst, skv. útskrift á yfirheyrslum, ber móður og dóttur í mörgum atriðum ekki saman.

Í slíkum tilvikum eiga vitni að geta skorið úr. Tvö vitni, sjálfur gestgjafinn (eiginkona hins kærða) og gestkomandi kona, óhlutdræg samkvæmt skilgreiningu í þessu máli, bera vitni um, að móðirin fari með fleipur. Ekkert slíkt hafi gerst. Hið óhlutdræga vitni kveður fast að orði: „Hreinn tilbúningur og tómt rugl“.

Móðirin vitnar hins vegar með dóttur sinni. Við það er ýmislegt að athuga. Það var móðirin, sem bar upp ákæruna við upphaf borðhalds – en ekki dóttirin. Getur móðirin verið hvort tveggja í senn kæruaðli og vitni? Getur móðirin yfirleitt talist vera trúverðugt vitni við þessar kringumstæður?

Ætla mætti við þessar aðstæður, að vitnisburður hinnar óhlutdrægu gestkomandi konu, mundi skera úr. Ákæruvaldið virðist þvert á móti tortryggja vitnisburð eiginkonu kærða og hins óhlutdræga gests (eru þær taldar bera ljúgvitni?), en byggja mál sitt fyrst og fremst á móður kæruaðila, þrátt fyrir áðurgreinda annmarka. Málið virðist því snúast að verulegu leyti um trúverðugleik móðurinnar sem vitnis.Við mat á því er rétt að hafa eftirfarandi í huga:

1. Ósamrýmanlegt: Eins og áður segir fer það ekki saman að vera hvort tveggja í senn  ákærandi og vitni.
2. Tvísaga: Laufey og Aldís, elsta dóttir okkar Bryndísar, voru æskuvinkonur. Eftir ítrekaða nauðungarvistun á geðdeild að ráði geðlækna og með samþykki föður, kenndi Aldís föður sínum og fjölskyldu um ógæfuna. M.a. sakaði hún föður sinn um kynferðislega áreitni við nær allt kvenkyns í fjölskyldunni – og vinkonur sínar að auki. Þeirra á meðal var Laufey. Þegar Laufey dró þetta til baka sem tilbúining, urðu vinslit með þeim. Þar með er Laufey orðin tvísaga í sambærilegum málum.
3. Umskiptingur: Eftir þetta ræktaði Laufey vináttu við okkur Bryndísi, allt þar til kvöldið áður en hún bar upp ákæru sína í þessu máli (sbr.frásögn Bryndísar: „Veislan á þakinu – sem aldrei varð“). Daginn eftir var hún orðin að „umskiptingi“. Þetta þarfnast skýringa. Hvað olli þessum skyndilegu sinnaskiptum?
4. Sinnaskipti: Hver eru tengsl þeirra mæðgna við Aldísi, sem vitað er að hefur átt frumkvæði að, eða staðið að baki, kærum á hendur föður sínum um kynferðislega áreitni í næstum tuttugu ár, sem öllum hefur verið vísað frá af ákæruvaldinu hingað til? Afstaða Laufeyjar til kærumála Aldísar er staðfest í bréfum hennar til Bryndísar,(5. Okt. 2011) sbr. :

„Kæru hjón! Komið þið sæl, nú er ég búin að lesa yfir þessi bréf, og mig langar til að benda ykkur á, að Aldís er fyrst og fremst að reyna að grafa undan ykkar sambandi, þ.e.a.s., ást og trúnaði, ásamt mannorði. Það þarf ekkert að spyrja hana að því, hvort hún hafi  skrifað þetta bréf, það er augljóst!!! Mitt mat er þetta; ekki hafa neitt samband við hana, því það hvetur hana bara áfram á þessari leið. Reynið frekar að útskýra fyrir þeim aðilum, sem fengu þetta bréf (ath. Bréf Aldísar til Marcos með dylgjum um kynferðirlega áreitni JBH við dætur og dótturdóttur) að hún sé mjög veik og haldin miklum ranghugmyndum. Þetta er svo sorglega ljót og grimm aðför að ykkur, að þið eigið engan annan kost en að standa þétt saman og verjast af hörku!

Með innilegri samúðarkveðju,  Laufey Ósk“.

Það sem þarfnast skýringa hér eru hin snöggu sinnaskipti.

• Ekki sjálfrátt? Athygli vekur, að Laufey þarf að eigin sögn, að taka lyf, sem hún má ekki drekka ofaní, samkvæmt fyrirmælum lækna. Að sögn sjónarvotta drakk hún ótæpilega í umræddri heimsókn. Að sögn Bryndísar var hún ekki sjálfri sér lík við upphaf borðhaldsins – nánast eins og umskiptingur.
• Ósannindi: Carmen hefur haldið því fram, að hún þekki Aldísi nánast ekki neitt. Þegar lögmaður minn, VHV, hafði símasmband við MeToo-hópinn til stuðnings Aldísi, var Carmen til svara. Er það trúverðugt, að talsmaður hópsins hafi ekkert samband við þá persónu, sem hann er beinlinis myndaður til að styðja?
• Fyrirfram gerð áætlun?  Hugrún Auður Jónsdóttir segir frá því, að Laufey hafi spurt hana hryssingslega fyrir upphaf borðhalds:„Hvað ert þú að gera hér?“ Var henni brugðið vegna þess að óhlutdrægt vitni var þar með komið við borðhaldið?
• Viðbrögð skv. leiðbeiningum: Carmen segir, að hún hafi haft samband við fyrrverandi sambýlismann sinn, Daníel Ágúst Haraldsson, eftir að hún yfirgaf borðhaldið. Skv. leiðbeiningum Stígamóta er það einmitt það sem ber að gera til að styrkja málflutning síðar meir. Enn ein vísbending um, að allt hafi þetta verið sviðsett samkvæmt fyriframgerðri áætlun. Hitt er svo annað mál, að  tengdamóðirin Laufey virðist ekki hafa verið mjög ánægð með tengdasoninn skv, bréfi hennar til Bryndísar (13.01.17). Þar segir hún: „Ég er svo fegin, að þetta ofbeldisfulla samband með tilheyrandi alkóhólisma er að baki!“
• Umsögn vinnuveitanda: Eftir að JBH hafði í fjölmiðlum vísað ásökunum Carmenar á bug og vakið upp spurninguna um, hvort þetta hefði verið fyrirframáætluð sviðsetning, hafði vinnuveitandi þeirra mæðgna samband til að segja, að hann gæti vel trúað því, því að hann  hefði aldrei haft í sinni þjónustu „jafn jafnóáreiðanlegar og óheiðarlegar manneskjur og þessar tvær“. Hann tók það fram ,að hann þyrði ekki fyrir sitt litla líf að segja þetta opinberlega. Þar með telst þetta vera illmælgi, nema það sannist í reynd. Það þarf nefnilega botnlaus óheilindi og óheiðarleika til að setja á svið svona aðför að mannorði annarra.Að „smygla sér“ inn á heimili annarra undir fölsku yfirskini vináttu, beinlínis til þess að spilla mannorði gestgjafanna – og heimta svo miskabætur upp á milljón fyrir ódæðið í þokkabót. Hver hefur orðið fyrir miska (skaða) af þessu uppátæki?

Niðurstaða:  Allt vekur þetta upp spurninguna um, hvort hér sé um að ræða sviðsetningu samkvæmt fyrirframgerðri áætlun í því skyni að styrkja stöðu MeToo-hópsins, sem myndaður hefur verið gegn JBH til stuðnings Aldísi?

Ef staðreyndir málsins leiða svo að lokum í ljós, að íslenskir dómstólar eigi ekki einu sinni lögsögu í þessu máli, sem heyrir undir spænska lögsögu, má ljóst vera, að rannsókn málsins hefur verið frá upphafi verulega ábótavant. Það vantar mikið á, að þetta geti flokkast undir réttláta mmálsmeðferð.

4. Í HAGASKÓLA FYRIR MEIRA EN HÁLFRI ÖLD

Fyrstu sex árin að loknu námi erlendis var ég kennari við Hagaskóla í Vesturbæ Reykjavíkur fyrir hádegi og blaðamaður við Frjálsa þjóð eftir hádegi.  Enn í dag hitti ég fólk á förnum vegi sem lætur vel af kennara sínum á þessum árum. Lengi vel var ég boðinn á samkomur fyrrverandi nemenda, sem héldu upp á útskriftarafmæli sín.  En nú les ég það eftir einum nemandanum, að ég hafi reynst vera vondur maður.  Ég hafi látið hana sitja eftir og komið fram við hana með ósæmilegum hætti.

Meira en hálfri öld síðar verð ég að viðurkenna að hvorki man ég eftir nemandanum né ber ég kennsl á hana aftur. Fólk breytist að vísu á skemmri tíma en hálfri öld. Af þessari ástæðu leitaði ég til skólastjóra Hagaskóla með einfalda spurningu: Getið þið fundið gögn sem staðfesta, að ég hafi kennt í einhverri bekkjardeild í 2. bekk skólaárið 1966-68?  Svarið sem ég fékk frá Borgarskjalasafni var eftirfarandi:

„Sæll.                                                                                                                        22.01.19
Ég tel mig vera búin að fara í gegnum allar þær öskjur, sem koma til greina úr Hagaskóla frá þessu tímabili. Hef því miður ekkert fundið  sem getur staðfest hvort þú hafir eða ekki kennt í 2. bekk á tímabilinu. Væntanlega hafa þessar upplýsingar ekki varðveist og þeim ekki skilað inn til Borgarskjalasafns. Þar af leiðandi tel ég að málinu sé lokið af okkar hálfu.  – Kveðja, Margrét“.

En málinu var ekki lokið. Síðar kom á daginn að blaðamenn, sem leituðu sömu upplýsinga og ég, fengu önnur svör. Þeir fengu staðfest að ég hefði kennt í 2- X þar sem umræddur nemandi átti sæti á því skólaári. Það er svo forstöðukonu Borgarskjalasafns að útskýra hvers vegna stofnunin gaf ólík svör við sömu spurningu.

En er sagan sönn eða bara tilbúningur eftir á, eins og allar hinar? Þar er fullyrðing gegn fullyrðingu. Ég vísa henni alfarið á bug. En ég viðurkenni, að þessi saga særir mig meira en allar hinar, sem matreiddar hafa verið í þessari herferð gegn mannorði mínu. Hvers vegna? Vegna þess að þarna er því beinlínis haldið fram að ég hafi látið stjórnast af annarlegum hvörtum. Undir yfirskini hjálpsemi við nemanda, hafi allt annað vakað fyrir mér. Þetta gengur gegn öllu því sem mér er beinlínis í blóð borið.

Ég hef alltaf frá blautu barnsbeini til dagsins í dag tekið svari þess sem er minni máttar, ef og þegar á reynir. Þetta hefur verið rauði þráðurinn í öllum mínu lífi , einkalífi jafnt sem pólitík. En samkvæmt þessari sögu er ég ekki bara illmenni – heldur líka hræsnari.

Þessi fyrirgreiðsla við nemendur, sem áttu í erfiðleikum með nám, gerðist örsjaldan. Ég man eftir þremur tilvikum á sex árum. Aðstaðan var í hálf-opnu rými við ganginn handan kennarastofu. Starfsfólk skrifstofunnar, sem og kennarar, höfðu þar aðgang til að ljósrita/fjölrita  próf, verkefni, ýtarefni o.s.sfr.. Fyrir utan að setja fyrir um námsefni og útvega gögn gat ég undir engum kringumstæðum verið á staðnum, þar sem ég var í fullu starfi annars staðar eftir hádegi.

Væri eitthvað hæft í þessu, tel ég vafalaust, að slíkt hefði kvisast út og komið  óorði á viðkomandi kennara. Svo vel þykist ég þekkja réttlætiskennd og stjórnsemi Árna Þórðarsonar, skólastjóra, að slíkt hefði ekki farið framhjá honum. Og hann hefði ekki látið þetta líðast. Hann hefði komist að hinu sanna og gripið til viðeigandi ráðstafana.

Einn þeirra sem beittu sér fyrir ráðningu minni sem fyrsta skólameistara Menntaskólans á Ísafirði, hafði það eftir Árna að ég væri „fæddur afburða- kennari“. Og að „þeir yrðu ekki sviknir af því að fela mér brautryðjandastarfið við stofnun Menntaskólans á Ísafirði“.  – Ég hef satt að segja ekki þorað að hafa þetta eftir fyrr en nú.

3. TVÍSAGA – MARGSAGA

Margrét (f. 1943) er yngri systir Bryndísar.  Hún var gefin í fóstur til föðursystur sinnar og eiginmanns hennar en þeim varð ekki barna auðið.  Margrét ólst því ekki upp með systkinahópnum.  Það hefur að sögn þeirra, sem best til þekkja, mótað allt hennar líf. 

Sumarið 1963 (fyrir 57 árum), seinasta árið mitt við Edinborgarháskóla, starfaði Margrét sem flugfreyja.  Hún flaug til Glasgow, hafði samband við systur sína og vildi skreppa í heimsókn.  Hún var að sjálfsögðu velkomin, en var látin vita að Bryndís yrði fjarverandi, á leiklistarnámskeiði í London.  Hún lét það ekki aftra sér og gisti hjá mér í minni fátæklegu stúdentaíbúð. Við notuðum tímann í skoðunarferð um borgina.  Um kvöldið bauð ég henni út að borða á veitingastað í grenndinni.  Daginn eftir deildum við morgunverði uppi á King Arthur‘s Seat í kveðjuskyni með útsýni yfir alla borgina. Að lokum fylgdi ég henni á brautarstöðina þar sem við kvöddumst með virktum. 

40 árum síðar, þegar Aldís var byrjuð að bera út sögur um að faðir hennar ætti vingott við allt kvenkyns innan stórfjölskyldunnar, byrjaði hún á söguburði um að Margrét móðursystir sín hefði haldið við föður sinn.    Margrét tók þessa slúðursögu óstinnt upp.  Hún hótaði Aldísi því, að ef hún hætti ekki þessu bulli þegar í stað, myndi hún lögsækja hana.  Margréti var fullkunnugt um veikindi Aldísar á þessum árum.  Hún átti m.a. hlut að því að vista Aldísi á geðdeild (5. okt. 1994) skv. dómsskjali Aldísar sjálfrar nr. 62. 

Hálfri öld síðar (2013) er sagan orðin óþekkjanleg og Margréti orðin tvísaga – gott ef ekki margsaga.  Í fyrstu útgáfu (2013) sem var að finna í kæru Aldísar, átti ég að hafa leitað á hana þegar hún gisti hjá mér fyrir meira en hálfri öld.  Það var að vísu ósatt samkvæmt hennar eigin vitnisburði, þegar hún hótaði Aldísi öllu illu ef hún hætti ekki róginum.  Í seinni útgáfu sögunnar (bréfi til Aldísar í dskj. 41, 2019) er þetta hins vegar orðið að nauðgunartilraun.  Svo herðir hún heldur betur á sakargiftum og sparar hvergi stóru orðin:

• Hún segir mig kalla elstu dóttur mína „fjölskyldubölið“. – Það er ósatt.   Ég hef hins vegar lýst því hvernig geðræn veikindi eins fjölskyldumeðlims getur leikið aðstandendur grátt.  Ég er ekki einn um það. Fjölmargir aðstandendur geðsjúkra eru til frásagnar um það.
• Hún vísar til mín „með öllu hans kynferðisofbeldi“.  – Ég hef aldrei beitt neina konu kynferðisofbeldi.
• „Hvers konar maður er það, sem hælist af því við dóttur sína að hafa sofið hjá ömmu hennar og flestöllum konum í móðurfjölskyldu hennar“. – Hér er öllu snúið öfugt.  Þetta óráðstal er haft eftir Aldísi, sem hefur þó beðist afsökunar á því þegar maníuköstum létti. 
• „Og hvers konar foreldrar eru það sem níða niður mannorð sinnar eigin dóttur í fjölmiðlum“. – Það er Aldís sjálf og vinkvennahópur hennar – Margrét systir þar með talin – sem hafa leitað til fjölmiðla og borið þar föður Aldísar sökum um barnaníð, sifjaspell og önnur ódæðisverk.  Við höfum bara reynt að bera hönd yfir höfuð okkar þegar ósannar og ærumeiðandi fullyrðingar keyrði úr hófi. 
• Margrét segir: „Í hvert skipti sem Aldís sakaði JBH um óviðurkvæmilega framkomu þá endaði viðureign þeirra með innlögn hennar á geðdeild. JBH bara hringdi nokkur símtöl og tilkynnti að Aldís væri með „ofskynjanir“ og þar með var fórnarlambið svo elt uppi eins og óargadýr og stungið í einangrun og dópuð niður, úrskurðuð með alvarlegan geðsjúkdóm skv. fjarstýringu sendiherrans í Washington.  Og það með samþykki eiginkonunnar, Bryndísar, sem aldrei var til staðar til að hlúa að barnabarni sínu, dóttur Aldísar, hvað þá Aldísi sjálfri“.  – Hér er þykkt smurt með ósannindum, rangfærslum og ásökunum sem hafa ekki við neitt að styðjast en lýsa glórulausu hatri og illgirni þess sem fer með svona fleipur. 
• En Margrét gerir það ekki endasleppt.  Hún segir: „Hvernig getur einn aðili ræst út lögreglu, hjúkrunar- og læknalið, barnaverndarlið og félagsmálalið, með einni símhringingu?“ – Það getur enginn, enda er þetta bara bull að koma frá manneskju sem á að vita betur (og sjálf tók þátt í að vista Aldísi á geðdeild í fylgd lögreglu, eins og fyrr er til vitnað). 
• „Hver er veikur?“ spyr Margrét að lokum.  Góð spurning, en ekkert svar.

Í þessum hatursfulla reiðilestri er nánast ekki satt orð að finna, eins og auðvelt er að sýna fram á með rökum. Ekki bætir úr skák að öll þessi illmælgi er réttlætt undir yfirskini samúðar með þeim sem þarf á hjálp að halda, en ekki ofstæki, illgirni og hatri.  Hvað gengur yngri systur Bryndísar til?  Þess má geta að Margrét hafði ekkert á móti því á árum okkar Bryndísar í Washington DC (1998-2002) að njóta gestrisni okkar og fór þá hið besta á með okkur. Ætli þessi framburður hennar sé ekki eitt skýrasta dæmið um hvernig andleg veikindi hafa eitrað út frá sér í fjölskyldu okkar Bryndísar eins og svo margra annarra aðstandenda geðsjúkra. 

4. AÐ VERA SKOTIN Í KENNARANUM SÍNUM

Elísabet Þorgeirsdóttir var ein af mörgum eftirlætis nemendum mínum á frumbýlingsárum  Menntaskólans á Ísafirði. Hún var formaður nemendafélagsins og mjög virk í menningar- og félagslífi skólans. Hún beitti sér fyrir því, ásamt með Einari Guðfinnssyni, síðar þingmanni, ráðherra og forseta Alþingis, að við efndum til námskeiðs um fundasköp og ræðumennsku,  þar sem ég var leiðbeinandi. Einnig tók Elísabet virkan þátt í leiklístarlífi innan skólans með Bryndísi.

Það gat ekki farið fram hjá mér, að um skeið var Elísabet svolítið skotin í kennaranum sínum. Annað eins hefur nú gerst og það er ekkert saknæmt við það. Ýmsir skólabræður hennar hafa síðar trúað mér fyrir því, að  þeir hafi verið skotnir í henni Bryndísi á þessum árum. Hver er ég, að ég geti áfellst þá? En það veldur mér vonbrigðum, að Elísabetu þyki við hæfi að afbaka þessa sögu. Enginn sem mig þekkir trúir því, að ég hafi „stungið fingri inn í leggöng hennar“. Er þetta ekki læknamál?Ég hef aldrei á ævinni beitt nokkra konu ofbeldi.Eða að ég hafi trúað henni fyrir því, að ég hefði í hyggju að skilja við Bryndísi og gert mér vonir um, að hún tæki við uppelda barna  minna. Á þetta að vera djók? Maður sem er kvæntur Bryndísi Schram, hefur ekki í hyggju að skilja við hana. Period.

Sagan sem hún segir af Bryndísi, hvæsandi og titrandi af reiði, hljómar ekki trúverðuglega í mín eyru. Svo bar við, þegar haldin var árshátíð skólans, að ég lá veikur í bælinu með flensu og bað því Bryndísi að líta eftir því, að árshátíðin færi sómasamlega fram. Þar með talið að framfylgja ströngu vínbanni, sem gilti á samkomum skólans á þessum árum. Elísabetu hlýtur að hafa leiðst á samkomunni, því að hún strauk þaðan og tók hús á skólameistaranumað næturþeli, þar sem hann lá lasinn í bælinu. Hún var ófarin, þegar Bryndís kom heim að árshátíð lokinni. Dálítið óvenjuleg aðkoma, ekki satt? En Bryndís tók því með stakri yfirvegun og stillingu. Hún vísaði ungu stúlkunni kurteislega á dyr, en lét hana í engu gjalda þessa uppátækis. Sjálfur hafði ég ekki nægilegt hugarflug til að bera mig upp undan „kynferðislegri áreitni“.  Ég get ekki ímyndað mér, að Elísabet hafi beðið neinn skaða af skólavist sinni í MÍ. Hún ávann sér traust, nóg til þess að vera trúað fyrir ritstjórn Veru, málgagns Kvennalistans.

5. DIMISSION – Menntaskólinn á Ísafirði, ANNO ´79

Þá er komið að hinni skrumskældu frásögn Sigríðar Huldu Richardsdóttur af dimission útskriftarnema/stúdentsefna Menntaskólans á Ísafirði vorið 1979. Um það hafa skapast ólíkar hefðir í hinum ýmsu menntaskólum á Íslandi. Allar eiga þær það sameiginlegt, að þetta er ærsladagur –  einskonar „oktoberfest“ eða karnival.

Hvernig bárum við okkur að við dimission í MR anno 1958? Við tróðumst upp í gripavagna, sem höktu aftan í dráttarvél og fórum með hávaða og látum um bæinn, þar sem við tókum hús á rektor og kennurum og kvöddum þá með virktum með þvi að skála í brennivíni. Flestir voru með pela í vasanum. Um kvöldið var haldið ball og drukkið og dansað fram á nótt. Ég hef heyrt, að dimmission við hinn norðlenska skóla geti líka verið skrautleg, þótt ég hirði ekki um að fara nánar út í þá sálma.

Við Menntaskólann á Ísafirði hafði skapast sú hefð að fara í siglingu um Djúpið og heimsækja forvitnilega staði eins og t.d. Æðey, Vigur, Reykjanes eða byggðarlögin í nágrenninu. Í þetta skipti var Bolungarvík sótt heim. Ástæðan var sú, að í hópi stúdentsefna voru ungir og efnilegir Bolvíkingar. Sá mæti öðlingur, Jónatan Einarsson og Halla Kristjánsdóttir kona hans, opnuðu heimili sitt fyrir gestum og veittu af rausn, eins og þeirra var von og vísa. Sundlaugin í Bolungarvik var sérstaklega opnuð, bara fyrir stúdentsefnin og kennara þeirra. Þar ærsluðumst við um stund. Sumir í strákahópnum, þar með talinn undirritaður, voru ekki með skýlur, svo að við stukkum naktir í laugina, áður en stelpurnar komu á vettvang. Áður en þær bar að, fengum við léðar skýlur og huldum nekt okkar vendilega. Við lékum á als oddi í lauginni skamma stund. Allt sem þar fór fram var fyrir opnum tjöldum og í allra augsýn. Ekkert pukur. Enginn sem ég hef rætt við kannast við neina kynferðislega áreitni, enda vandséð, hvar unnt var að pukrast með slíkt.

Allir þeir sem ég hef rætt við í hópi kennara og nemenda segja, að frásögn Siggu Rikk, eins og hún var kölluð, sé alger skrumskæling af því, sem þar fór fram. Einn nemenda kvað svo fast að orði, að  þetta hefði verið skemmtilegasti dagur lífsins. Annar sagði, að þakkarræða mín til gestgjafanna, Jónatans og Höllu, hafi ekki aðeins verið mín besta þangað til heldur eftirminnilegasta ræða, sem hann hefur nokkru sinni heyrt. Ef það er eitthvað til í þessu hjá honum, má vera að skólameistarinn hafi verið ör af víni, en af og frá útúrdrukkinn og stjórnlaus, eins og Sigríður Richardsdóttir lætur sér sæma að segja.

Það kann að þykja ámælisvert að skólameistari og kennarar voru undir áhrifum áfengis á dimission.  Víst má það til sanns vegar færa. Þarna var gerð undantekning, þennan eina dag. Ég var að kveðja skólann eftir áratugs brautryðjendastarf.  Auðvitað er álitamál hvort það megi tíunda til málsbóta. Hitt vekur athygli mína að allir þeir sem ég ræddi við í hópi þáverandi nemenda lýstu frásögn Sigríðar sem hreina skrumskælingu á því sem þarna gerðist en enginn þeirra þorði að staðfesta það undir nafni.  Hvers vegna ekki? Þeir sögðust vera skíthræddir við #metoo. Svo er verið að tala um karlaveldið!

• FAGNAÐARTILEFNI                                 

Innst inni er ég einhvern veginn sannfærð um það, að enginn maður á Íslandi – né í útlöndum – trúi því í alvöru, að maðurinn minn, Jón Baldvin Hannibalsson, sé allt í einu og óvænt orðinn ofstopafullur kynferðisglæpamaður, sem níðist bæði á konum og börnum. Í öllu okkar stríði á undanförnum sextíu árum í sambúð, bæði í pólitíkinni og á vinnumarkaðnum almennt, var það aldrei inni í myndinni. Við vorum að vísu stöðugt sökuð um alls konar glæpi – svo sem smygl, þjófnað og drykkjuskap – nefndu það – en aldrei um ógeðslegt ofbeldi gagnvart konum eða börnum.

Hugarflugið var ekki búið að ná þeim hæðum á þessum árum.

Ég held, að þetta fár, þetta skyndilega og ímyndaða hatur, sem um þessar mundir beinist að okkur í samfélagsmiðlum, sé sprottið af því, sem heitir á þýsku “Schadenfreude” – það að gleðjast yfir óförum annarra. Þannig fær fólk útrás fyrir sína eigin gremju, sitt niðurbælda hatur á öllum og öllu. Það hefur nautn af því að rífa niður mannorð náungans og baða sig í eigin illsku. Skaðagleði heitir það á íslensku.

Maðurinn minn er ekki vondur maður – hann er góður maður. Þú þarft ekki annað en að horfa í augu hans, hlusta á hann tala og kynnast skoðunum hans, til þess að skynja, að hér fer maður, sem ber virðingu fyrir samferðafólki sínu, hvort sem um konu eða karl er að ræða. Einlægur jafnaðarmaður, sem fer ekki í manngreinarálit, þykir vænt um fólk. Nú er það orðinn glæpur.

Ævisaga Jóns Baldvins, „Tilhugalíf“, sem kom út árið 2002, er tileinkuð mér með eftirfarandi orðum: „Lífið er eilíf leit. Leit að lífsskoðun, leit að lífshamingju, leit að lífsfyllingu. Þetta er í mínum huga leit að fegurðinni í lífinu. Hana fann ég hjá þér og með þér“.

Og þannig hefur það verið: gott líf, fagurt mannlíf.

Þann 6. október voru liðin 50 ár – hálf öld – frá því að Menntaskólinn á Ísafirði var stofnaður. Fyrsti skólameistarinn var Jón Baldvin Hannibalsson, eiginmaður minn.

Þetta haust fyrir 50 árum höfðum við verið lengi fjarri hvort öðru – hann fyrir vestan að undirbúa skólastarfið, og ég ólétt fyrir sunnan að lesa undir BA-próf í HÍ. Ég ætlaði að tryggja, að ég gæti að minnsta kosti orðið að einhverju gagni þarna úti á hjara veraldar.

Hann sagði mér sigri hrósandi frá því eitt kvöldið í símann, að hans fyrsta verk hefði verið að kaupa skúringafötu og handy-andy, svo að allt yrði hreint og fínt í gamla barnaskólahúsinu, þegar fyrstu nemendur streymdu að. Þar átti að kenna fyrst um sinn. Ég held meira að segja, að hann hafi skúrað sjálfur, því að enn vantaði bæði ræstitækna og kennara.

En hann var alsæll, aftur kominn á sínar heimaslóðir, og allt hafðist þetta að lokum.

Ég sá mest eftir því að geta ekki verið viðstödd skólasetningu – en þar sem yngsta dóttir mín, hún Kolfinna, kaus að koma í heiminn í framhaldi af skólasetningu – átti ég ekki heimangengt. Ég var því víðs fjarri, og það leið heil vika, áður en ég komst vestur með börnin í farangrinum  –  og mömmu, mér til halds og trausts.

Í háskóla lífsins

Árin okkar fyrir vestan voru okkur betri en nokkur háskóli, bæði lærdómsrík og farsæl. Þau fengu samt snöggan endi haustið 1978. Við snerum heim í september að loknu sumarfríi og komum þá að lokuðum dyrum og höfðum í engin hús að venda. (Ég segi frá því betur í bók minni „Brosað gegnum tárin“). Að lokum  fór ég suður með börnin, en Jón Baldvin hafði ekki brjóst í sér til að skiljast við sköpunarverk sitt  svona óvænt og fékk inni í ráðskonuherbergi á heimavistinni, þar sem hann húkti þennan síðasta vetur.

Vorið 1979  kvaddi hann sína síðustu nemendur. Og að venju var haldin hið árlega „jubileum“– fagnaðarhátíð: kennslu lokið. Bara prófin framundan. Fögnuðurinn fólst í því að  syngja, eta og drekka, vera góður og glaður – laus úr viðjum skólans.

Frelsið framundan.

Oftast var siglt með Fagranesinu inn í Djúp, þar sem við nutum gestrisni heimamanna, en að þessu sinni var stefnan tekin út Djúpið – að vísu með viðkomu í Súðavík, þar sem fyrrverandi nemandi skólans var nú orðinn sveitarstjóri – og síðan haldið áfram til Bolungarvíkur. Núverandi orkubústjóri, afkomandi Einars Guðs, var á meðal stúdentsefnanna – og enn ein veislan framundan hjá foreldrum hans, Jónatani  og Höllu.

Bolvíkingar voru alltaf höfðingjar heim að sækja.

Sundlaugin – eitt helsta djásn Bolungarvíkur –  var opnuð sérstaklega af þessu tilefni. Þar slepptu tilvonandi „dimittendi“ fram af sér beislinu um stund og höfðu sig til áður en þeir settust að veisluborðum.

Nú eru liðin 40 ár síðan þetta allt gerðist, og aldrei hefur borið skugga á veru okkar fyrir vestan öll þessi ár. Margir af fyrrverandi nemendum okkar og kennurum á Ísafirði eru okkar bestu vinir í dag og aldrei hefur orði verið hallað í okkar samskiptum – fyrr en nú.

Þann 11. janúar, 2019 – fjörutíu árum eftir þessa glaðværu kveðjustund við Djúp – varð skyndilega myrkur um miðjan dag, og á svipstundu var líf okkar hjóna komið á ruslahaug sögunnar, eins og hver annar mengandi úrgangur.

Fallegar minningar fölnuðu á augabragði, og lífið missti lit.

Þögn óttans

Hvað gerðist? Daginn þann birtist í Stundinni þaulundirbúin atlaga að mannorði mannsins míns og mínu, þar sem honum er lýst sem ólæknandi kynferðisglæpamanni og mér sem meðvirkri druslu.

Þetta hélt áfram dögum og vikum saman. Einn kaflinn var um sundlaugina í Bolungarvík. Þar var ærslum stúdentsefna snúið upp í frásögn af fordrukknum skólameistara, sem  átti að hafa hundelt hinar verðandi stúdínur í laug og baðklefum með subbulegri áreitni. Gott ef hann og vitorðsmenn hans voru ekki sagðir vaðandi um kviknaktir, ölóðir og ágengir.

Þetta átti að hafa verið endapunkturinn á því, sem áður hét skapandi brautryðjendastarf við að byggja frá grunni upp nýtt menntasetur í þágu vestfirskrar æsku.

Við vissum ekki, hvaðan á okkur stóð veðrið. Jón Baldvin hringdi strax í kennara og nemendur, sem voru viðstaddir þessa eftirminnilegu „dimission“. Enginn þeirra vildi kannast við þessa frásögn. Þvert á móti höfðu sumir nemenda orð á því, að þetta hefði verið einn eftirminnilegasti dagur lífsins.

En þegar skólameistarinn spurði, hvort þeir væru reiðubúnir  til að andmæla skrumskælingunni og segja söguna eins og hún var, komu vöflur á mannskapinn. Hópur nemenda bar saman bækur sínar. Og niðurstaðan varð sú, að enginn þorði að andmæla. Hvers vegna ekki? Af ótta við að verða sjálfir fyrir barðinu á ofsóknum öfgafeminista. Einn læknir í hópnum sagði, að biðstofan mundi tæmast, ef hann yrði opinberlega sakaður um  að skjóta hlífisskildi yfir grunaðan kynferðisbrotamann.

Skrumskælingin var með öðrum orðum samþykkt með þögn heigulsháttarins.

Það var ekki fyrr en núna, tæpum tveimur árum eftir þessa atlögu að mannorði okkar, að mér barst bréf frá ónefndum nemanda, sem hafði tekið þátt í þessari umræddu kveðjuathöfn.

 Hér fylgir sú frásögn orðrétt:

Síðbúinn sannleikur

“Ég man vel eftir dimmisjóninni 1979. Hún hófst með siglingu yfir í Súðavík þar sem Hálfdán sveitarstjóri tók á móti okkur á bryggjunni og bauð okkur til kaffisamsætis í mötuneyti frystihússins. Síðan var siglt yfir til Bolungarvíkur þar sem hópurinn fór í sund áður en haldið var til veislu heima hjá foreldrum Elíasar Jónatanssonar. Í sundlauginni var fólk farið að finna á sér og hlaupin ærsl í mannskapinn, bæði kennara og nemendur.

Kennararnir voru margir ungir að árum, sumir hverjir nánast jafnaldrar útskriftarnemanna. Þarna var til dæmis ungur kennari sem ærslaðist í stelpunum, kafaði undir þær í lauginni og kitlaði þær. Einhver hélt því fram að hann hefði gripið í bikiníbuxur á einni þeirra – ég veit ekki hvað satt er í því.

Hins vegar fannst mér vont að sjá, áratugum seinna, þegar þessir atburðir voru rifjaðir upp í blöðum – og þá í tengslum við ásakanir Aldísar í garð föður síns – að hegðun þessa unga manns skyldi vera yfirfærð á Jón Baldvin.

Það var alls ekki Jón Baldvin sem hamaðist í stelpunum í lauginni – heldur var það þessi umræddi og þáverandi kennari sem nú er ráðsettur maður – og engum dettur í hug, held ég, að orða hann við áreitni eða óviðeigandi hegðun gagnvart konum, svo ég viti. Þarna var vissulega vín á fólki og eitt og annað sem úrskeiðis fór. Þessi ungi kennari og annar til voru full uppteknir af námsmeyjunum.

Ég man þó ekkert eftir Jóni Baldvini í því samhengi, og ekki heldur eldri kennurunum, sem voru með í för, að þeir hafi neitt skipt sér af kvenfólkinu í sundlauginni.

Ég get ekki útilokað að einhver skólasystkini mín hafi upplifað eitthvað annað en ég eða séð þessi atvik í öðru ljósi.

Ég get bara vottað það sem ég upplifði og man.

Svona man ég þetta”.  

Bara ef ég hefði fengið þessa sögu fyrr upp í hendurnar. Það hefði eflaust vakið mig til lífsins á ný. Ég hefði getað leyft mér þann munað að hugsa til áranna fyrir vestan með ánægju – jafnvel stolti.

 Loksins þegar einhver þorði.

7. AÐ GEFNU TILEFNI – eftir Bryndísi Schram

Tengdafaðir minn, Hannibal Valdimarsson, var einhver umdeildasti stjórnmálamaður Íslands,  meðan hann lifði. Vestfirðingur í húð og hár, eins og flestir vita. Þegar ég var unglingur í Vesturbæ Reykjavíkur, sá ég oft myndir af honum í Morgunblaðinu. Þessum myndum fylgdi yfirleitt einhver skætingur og níð um persónu hans – en aldrei þó, að hann væri barnaníðingur, merkilegt nokk!

Ég man það ekki núna, hvort ég lagði einhvern trúnað á það sem ég las eða hvort það snerti mig yfirleitt nokkuð.  Þó leyni ég því ekki, að mér stóð hálfgerður stuggur af honum, þegar við hittumst í fyrsta sinn. Danasleikja, landráðamaður, laumukommi, uppreisnarseggur, lýðskrumari,  lygari, óþverri – eflaust hafa öll þessi orð komið upp í huga mér. Ég hafði lesið þau í Blaðinu – blaði allra landsmanna –  svo oft, svo oft.

En auðvitað voru þetta bara orð án merkingar. Ég vissi ekki, hvern mann hann hefði að geyma, fyrr en ég hafði tekið í höndina á honum, horft í augu hans og setið til borðs með honum nokkrum sinnum. Fengið að kynnast hans innra manni. Eftir það lét ég allan róg og níð lönd og leið.

En auðvitað fór ekki hjá því, að allt þetta níð og rógur á síðum dagblaðanna síaðist inn á heimilin –  inn í eldhúskrókinn. Þar var hann borinn á borð með morgunkaffinu, síðdegiskaffinu – og jafnvel líka með kvöldkaffinu. Kökur voru óþarfar, því að ekkert rennur ljúflegar niður en slúðursögur, gómsætar og krassandi.

Amma mín var enn á lífi, þegar þetta var. Hún bjó meira að segja hjá okkur Jóni Baldvini, þegar við byrjuðum að búa saman. Það fór ekki hjá því, að hún kynntist tengdaföður mínum. Hún bar mikla virðingu fyrir Hannibal.

Amma var sívinnandi alþýðukona. Hún vann sér inn peninga með því að prjóna þelmjúka nærboli, hlýja vettlinga og sokka fyrir börn – og mynstruð sjöl fyrir konur úti í bæ. Þegar hún hafði pressað og pakkað inn þessum fallegu flíkum, lagði hún af stað fótgangandi bæjarenda á milli til þess að skila af sér. Oftast var henni boðið upp á kaffi í eldhúskróknum. Þar sat heimilisfólkið og masaði um landsins gagn og nauðsynjar. Oftar en ekki barst talið að tengdaföður mínum. Og eflaust hefur fólk haft lúmskt gaman af því að stríða gömlu konunni, láta hana heyra það um þennan nýja fjölskyldumeðlim.

Einhverju sinni hafði hún mátt sitja óvenju lengi undir kjaftavaðlinum og hlusta á fólkið smjatta á slúðursögum. „Og hvað segir þú nú, Margrét mín, um þennan mann?“, spurði húsmóðirin loksins. –

Það stóð ekki á svari hjá henni ömmu minni: „Ég er búin að þekkja þennan mann í nokkur ár. Og það segir mér alveg nóg um manninn, að ég hef aldrei heyrt hann tala svona um nokkra manneskju, eins og þið hafið talað um hann hér í dag“.

Og þar með var hún farin.

Þarf ég nokkru við að bæta?

Satt að segja skaust þessi hálfgleymda minning upp í hugann, þegar ég heyrði, að skólaslit Menntaskólans á Ísafirði færu fram þann 25. maí –  þ.e.a.s í gær. Þar hafa þá væntanlega verið viðstaddir einhverjir úr seinasta árganginum sem Jón Baldvin útskrifaði, til að  fagna 40 ára stúdentsafmæli sínu.

Þeir munu væntanlega hafa tekið eftir því, að það er búið að fjarlægja málverk af fyrstu skólameistarahjónunum, sem hafði verið uppi á vegg í mötuneyti skólans í næstu 40 ár. Hvers vegna? Hafa þau verið dæmd fyrir glæp?  Eitthvað hlýtur það að vera, fyrst skólameistarinn –  reyndar gamall nemandi okkar –  telur okkur ekki lengur í sínum  húsum hæf.

Ástæðan mun vera illt umtal í blöðunum – rógur og níð.

Mér finnst ástæða til að vekja athygli  Ísfirðinga á þessum gjörningi. Hann ætti að vera ýmsum verðugt umhugsunarefni á þessum stað og stundu.

Eitt að lokum. Menn verða að  vera sjálfum sér samkvæmir í verkum sínum –  hvort sem þau eru góð eða ill. Verður skólameistari ekki líka að sjá til þess, að Saga Menntaskólans á Ísafirði eftir fyrrum skólameistara, Björn Teitsson –  sem fer lofsamlegum orðum um brautryðjendurna –  verði fjarlægð af bókasafni skólans, rétt eins og myndin af veggnum?

Þá fyrst væri verkið fullkomnað.