Sjúkt þjóðfélag, grein eftir Bryndísi Schram

Víst hef ég áður horfst í augu við hatur í mínu lífi. Manneskja sem deilir lífi og örlögum með ástríðustjórnmálamanni – hugsjónamanni sem stendur í stórræðum – kemst ekki hjá því: Skattkerfisbylting, samningurinn um EES við Evrópusambandið, frumkvæði að stuðningi við sjálfstæðisbaráttu smáþjóða. Allt gríðarlega umdeild mál. – Og m.a.s. ég fór ekki varhluta af því.

Ég man enn eftir hatursfullum andlitum, sem störðu á mig inn um eldhúsgluggann á Vesturgötunni. Sumir steyttu hnefann, köstuðu eggjum eða öðru lauslegu í gluggann. Tilefnið var „matarskatturinn“ svokallaði.

Ég hef sjálf setið á stjórnmálafundum þar sem innblásnir „föðurlandsvinir“ steyttu hnefann í áttina að manni, sem þeir kölluðu ýmist landráðamann eða kvisling. Tilefnið var EES. – Og eitt í viðbót, sem ég var næstum búin að gleyma. Virtur lögmaður stóð fyrir því að þjófkenna mig. Ég var sökuð um að hafa látið fjármálaráðuneytið borga 50 ára afmæli mitt – í skjóli skjalafölsunar. Málið velktist í kerfinu meira en áratug og fékk mikla athygli í fjölmiðlum. Málið vakti mikla reiði og hneykslun.

Loksins, meira en heilum áratug seinna, fékkst niðurstaða frá Hæstarétti. Tilhæfulaust. Þetta var bara venjulegur pólitískur skítabissness. Ásakanirnar tóku sinn toll í skertu trausti og týndri æru.

Niðurstaða Hæstaréttar þótti ekki fréttnæm, þegar hún kom öllum þessum árum seinna. Smáfrétt innan um auglýsingar á blaðsíðu 7.

En það er ekki bara, að sletturnar af skítkastinu hafi líka náð til mín. Stundum hef ég líka deilt heiðrinum. Ég hef staðið við hlið mannsins, uppi á sviði, þar sem hann hefur verið sæmdur heiðursnafnbót og ausinn lofi. Lófatak þúsunda hefur glumið í eyrum mér. Þar hefur hann verið hylltur. Hann var maðurinn sem þorði að bera sannleikanum vitni, þegar aðrir þögðu.

En þetta var í útlöndum. Það er enginn spámaður í sínu föðurlandi. (Og sjálfur segir maðurinn að það séu engir góðir pólitíkusar til – nema dauðir pólitíkusar).

Ég leyfði mér þann munað að trúa því, að allt þetta væri að baki. Stríðinu lokið og friðsælt ævikvöld fram undan. Allt þar til yfirstandandi gerningaveður brast á. Og enn einu sinni horfist ég í augu við ásýnd hatursins. Í þetta sinn er þetta ekki bara pólitík. Ekki bara sviðsetning pólitískra mótherja, sem í hita leiksins vilja koma höggi á hættulegan andstæðing. Að þessu sinni er andlit hatursins afskræmt af heift og hefnigirni út yfir gröf og dauða. Það er helsjúkt og hamslaust. Það birtist mér í andliti dóttur minnar, systur minnar og systurdætra minna.

Dóttir mín skrifar mér níðbréf og segir: „Helvíti – það eruð þið“. Systurdóttir mín, þáttastjórnandi á RÚV, segir mig „siðblinda í meðvirkni“ og að ég sé „hætt að vera sjálfstæð persóna“.

Á vef mbl.is les ég það, að kona, sem ég sannanlega þekki ekki persónulega, segi, að hennar „verst geymda leyndarmál“ sé „hatur (sitt) á þeim hjónum“. Hún segir, að hún hafi á unglingsárum verið svívirt og auðmýkt heima í stofu foreldra sinna. Og hún segir að þar hafi ég komið við sögu. Að ég hafi verið viðstödd, og aumkast yfir skíthælinn, sem þar er lýst, væntanlega af meðfæddri aumingjagæsku; og beðið stúlkuna að fyrirgefa honum. Trúlegt – eða hitt þó heldur!

Á ég að þurfa að segja þér og öðrum lesendum þessa blaðs, að þessi saga er, sem betur fer, hugarburður og heilaspuni. Ég hef aldrei – og mun aldrei – biðja griða manni, sem hegðar sér eins og þarna er lýst. – Nú er „verst geymda leyndarmál“ söguberans – „hatur (hennar) á þeim hjónum“, eins og hún orðar það sjálf, ekki lengur leyndarmál. Hún hefur veitt hatri sínu útrás. Og hún áréttar það: „Mikið hataði ég þetta „fína“ líf okkar og fólksins í því.“ Hverjir lifðu þessu „fína lífi“, sem virðist hafa eitrað líf þessarar konu þegar á unglingsárum? Þrjátíu ár í heljargreipum haturs?

Upphaflega var þessi kona bara ein af ótal mörgum, sem veittu hatri sínu útrás – undir nafnleynd. Einhverjum hjá mbl.is tókst að draga hana fram í sviðsljósið. Þess vegna er hægt að svara henni. En hvað með allar hinar, sem fela sig á bak við nafnleynd? Svo lengi sem þær þora ekki að standa við orð sín, hljóta þau að teljast „dauð og ómerk“.

En um leið og ég virði fyrir mér hina afskræmdu ásýnd hatursins, spyr ég sjálfa mig: Hvers vegna þessi iðandi ormagarður af hatri? Lifi ég í þjóðfélagi sem er sjúkt? Þarf þetta þjóðfélag áfallahjálp? Og hvar er hennar að leita?