SÝNDARRÉTTARHÖLD?

1.

Lögmaður minn, Vihjálmur H. Vilhjálmsson,  hrl. hefur tjáð mér, að honum hafi borist kæra frá aðstoðarsaksóknara, Önnu Barböru Andradóttur, á hendur mér. Sakarefni er meint kynferðrisbrot á mínu eigin heimili gagnvart gestkomandi konu.

Nánar tiltekið á sakarefnið að vera að hafa „strokið utan klæða upp og niður eftir rassi“ viðkomandi. Þetta á að hafa gerst í augsýn gestgjafans, konu minnar, og annarra gesta. Trúlegt, eða hitt þó heldur! Þetta sætir óneitanlega furðu af þeirri einföldu ástæðu, að þetta er með öllu tilhæfulaust. Hreinn uppspuni. Þetta hafa trúverðug vitni vottað við rannsókn málsins, sem hefur tekið lögreglustjóraembættið bráðum tvö ár að rannsaka.

Óhlutdrægur gestur við borðhaldið vottar þetta með eftirfarandi orðum:

„Ég undirrituð (nafn og kennitala) staðfesti hér með, að ég var gestur við borðhald á heimili Bryndísar og Jóns Baldvins í Salobreña laugardaginn 16. júní, 2018. Þegar sest var að borðum sat Jón Baldvin mér á vinstri hönd. Ég sá því allt sem fram fór við borðahaldið. Ásakanir um, að Jón Baldvin hafi áreitt gestkomandi konu við upphaf borðhalds er hreinn tilbúningur og tómt rugl. Slíkt hefði ekki getað farið fram hjá mér. Þetta staðfesti ég með undirskrift minni“ (Nafn og kennitala).

Og gestgjafinn, Bryndís Schram, hefur þetta að segja um „veisluna á þakinu“:

„Hún aðstoðaði við að bera matföng upp tröppur þangað sem borðhaldið fór fram. Ég gekk upp sömu tröppur næst á eftir henni. Allt fór þarna fram fyrir opnum tjöldum. Ég sá því allt sem þarna gerðist með eigin augum. Ég votta það hér með, að söguburður um áreitni Jóns Baldvins við áðurnefnda konu, er tilhæfulaus með öllu“. (nafn og kennitala).

Vitnisburður móður konunnar um það sem þarna á að hafa gerst, er ótrúverðugri en ella vegna þess að hún hefur áður reynst vera tvísaga í sambærilegu máli.

2.

Þetta er seinasta útspilið í skipulagðri aðför að mannorði mínu og Bryndísar, sem hefur bráðum staðið yfir í tvo áratugi. Fimm sinnum hafa verið verið bornar fram kærur. Fimm sinnum hefur þeim verið vísað frá, þar sem tilefni til sakfellingar fundust ekki.

  • Árið 2002 lagði Aldís Schram, að eigin sögn, fram kæru til lögreglu fyrir hönd Guðrúnar Harðardóttur.  Kærunni var vísað frá, þar sem hún þótti ótrúverðug.
  • Árið 2005 lagði Guðrún Harðardóttir fram lögreglukæru. Mér var gefið að sök að hafa borið sólarvörn á barnskroppa í viðurvist eiginkonu og dætra tæpum áratug áður. Sakarefni þóttu ekki trúverðug og var vísað frá.
  • Árið 2006 var málinu áfrýjað til saksóknara en sakarefnið var „særð blygðunarkennd“. Rannsókn málsins tók hálft annað ár en niðurstaðan var sú sama: Málinu ar vísað frá, þar sem ekki fannst tilefni til sakfellingar.
  • Árið 2013 lagði Aldís Schram fram kæru til lögreglu f.h. ónafngreindra kvenna um meint kynferðisbrot JBH, sem hún hafði áður birt í DV. Þann 8. okt., 2013 var kærunni vísað frá með þeim ummælum, að nafnlaus söguburður af þessu tagi væri „ómarktækur“, þar sem ekki væri unnt að sannreyna sakargiftir nafnleysingja.
  • Þann 28. febrúar, árið 2014 staðfesti ríkissaksóknari frávísun lögreglustjóra á þessum kærumálum.

3.

Það var  ekki fyrr en #MeToo-hreyfingin lagði nafn sitt við þennan málabúnað snemma árs 2019 –  – án rannsóknar á málavöxtum – sem fjölmiðlar, og þ.m.t. RÚV, töldu sig hafa ástæðu til að bera út óhróðurinn. Hápunkti náði þessi aðför í viðtali Sigmars Guðmundssonar og Helga Seljan við Aldísi Schram á Rás 2, fimmtudaginn 17. janúar, árið 2019. Í þessu viðtali, þar sem varla var satt orð að heyra, sakaði Aldís m.a. föður sinn um að hafa misnotað dætur sínar þrjár í bernsku, sem og að hafa stundað sifjaspell með henni sjálfri, þar sem hún var vistuð á geðdeild.

Nú vill svo til, að leitun er að dóttur, sem borið hefur föður sínum  jafn fagurlega vitni og Aldís sjálf. Í Mannlífsviðtali í janúar 1995, þegar Aldís er 36 ára gömul, segir hún aðspurð um föður sinn:

„Ég þekki ekki föður minn i þeirri mynd sem fjölmiðlar draga upp af honum: Refur, óheiðarlegur,hrokagikkur… akkúrat það sem hann er ekki. Hann er hlýr, skilningsríkur… fyrir utan hvað hann er nú gáfaður og skemmtilegur“.

Þegar Kolfinna, yngsta dóttirin, segir: Erum við ekki orðnar of væmnar núna, stelpur?“, svarar Aldís fullum hálsi: „Sama er mér, má hann ekki einhvers staðar njóta sannmælis?“.

Þetta er eins og áður sagði, árið 1995, þegar Aldís er 36 ára. Svona talar engin kona um föður sinn, sem hefur beitt hana ofbeldi frá blautu barnsbeini. Það er ekki fyrr en ég varð, lögum samkvæmt, oftar en einu sinni að samþykkja beiðni geðlækna um nauðungarvistun hennar á geðdeild, sem hún fer að beina hatri sínu að mér; fer að kenna mér og fjölskyldunni um allar hugsanlegar vammir og skammir. Þær eru ófáar fjölskyldurnar, aðstandendur geðsjúkra, sem eru í sárum af þessum sökum.

Yngri dæturnar hafa sjálfar svarað fyrir sig. Svar Kolfinnu, yngstu dóttur okkar Bryndísar, er að finna í greininni: „Hvers vegna allt þetta hatur?“ ( 28.04.12, www.jbh.is). Og Snæfríður, sem er ekki lengur á meðal vor, svaraði fyrir sig á sínum tíma. Í væntanlegri bók Bryndísar, sem kemur í bókaverslanir síðar í mánuðinum, er birt bréf Snæfríðar til Aldísar af þessu tilefni. Þar segir meðal annars:

„Það veit sá sem allt veit, að þú ferð með ósannindi. Og þær sem þú nafngreinir í rógsbréfinu, eru reiðubúnar að staðfesta, að þú ferð með uppspuna og rógburð… Það er ekki til of mikils mælst, að þú hættir þessum rógburði um föður þinn, mig og aðra, sem þú hefur nafngreint að tilefnislausu… (þú getur) reynt að bæta fyrir þann skaða, sem þú hefur þegar valdið saklausum einstaklingum, með því að biðjast fyrirgefningar. Og lofa upp á æru og trú, að þú munir framvegis og hér með láta af þessari iðju. Þá værir þú maður að meiri“.

Við þessu bréfi barst aldrei neitt svar.

Árum saman höfum við Bryndis tekið þessum óhróðri með þögn og þolinmæði. En þegar hér var komið sögu, sáum við okkur tilneydd að höfða meiðyrðamál á hendur RÚV (og Aldísi til vara) fyrir að útbreiða þessar ósönnu og ærumeiðandi sakargiftir. Okkur er legið á hálsi fyrir að gera það. Skiljanlega. En það er nánast lagatæknilegt atriði, þar sem lagabókstafur og dómafordæmi sýna og sanna, að fréttamenn, sem hafa ekki meiri starfsmetnað en það að ljúga eins og logið er í þá, fást ekki dæmdir fyrir róginn, nema heimildarmaðurinn sé tekinn með í dæminu.

En áður en stefnu var lýst, gerðum við Aldísi skriflegt sáttaboð. Við buðumst  til að falla frá meiðyrðamálinu, ef hún drægi til baka sínar ósönnu og ærumeiðandi fullyrðingar og bæðist fyrirgefingar, eins og Snæfríður systir hennar lagði að henni að gera.

Því sáttaboði var bara svarað með þögninni.

4.

Að því er varðar allan þennan söguburð, sem ritstýrt hefur verið af Aldísi dóttur okkar allt frá árinu 2013, vil ég taka fram eftirfarandi:

  • Sögum hinna nafngreindu hef ég fyrir löngu svarað (sjá www.jbh.is). Um sannleiksgildi þess arna getur síðan hver og einn dæmt fyrir sig.
  • Að því er varðar hinar ónafngreindu – 16 talsins – er þetta að segja:

 Í upphafi taldi ég mig vera varnarlausan, líkt og jafnan er um þá sem vegið er að úr launsátri. En við nánari skoðun kom á daginn, að unnt var að sannreyna eina söguna út frá stað og stund. Sú saga reyndist vera hreinn skáldskapur. Sögusviðið var sagt vera Ráðherrabústaðurinn við Tjarnargötu. Árið var tilgreint 1996. Sakborningur var sagður hafa verið sauðdrukkinn. Undir veislulok er hann sagður hafa kallað yfir salinn: „Mig vantar kvenmann“. Þegar ekki var orðið við þessum óskum, á hann að hafa ruðst fram í eldhús og áreitt þar unga stúlku undir lögaldri. Yfirmaður staðarins á að lokum að hafa skorist í leikinn og vísað dólgnum á dyr.                                                                               

 Ég vissi fyrir víst, að ég hafði ekki stigið fæti inn fyrir dyr á Ráðherrabústaðnum árum saman, eftir að ég lét af störfum sem untanríkisráðherra árið 1995. Ég spurði veisluhöld ríkisins, sem annaðist veitingar þar á þessum árum, hvort hann gæti staðfest þetta? Vottfest svar hans hljóðar svo:

 „Að gefnu tilefni vil ég, undirritaður veisluhöldur ríkisins í Borgartúni og Ráðherrabústað, taka fram eftirfarandi:                                                                                

(1) Jón Baldvin Hannibalsson var aldrei gestur í Ráðherrabústað á umræddu ári og þar af leiðandi aldrei vísað þaðan út.                                                                                                         

(2) Enginn starfsmanna minna kannast við umrædda frásögn.                                      

(3) Enginn í starfsliði mínu var undir lögaldri.                                                                                    

Sagan virðist því vera uppspuni frá rótum“.

11.02.19 Elías Einarsson (sign).                                                                                                                                         

Þá vitum við það. Uppspuni frá rótum.

Þá vaknar spurningin: Gegnir kannski sama máli um allar hinar? Svarið við þeirri spurningu er þetta:

Vandleg skoðun og könnun á staðreyndum og sannleiksgildi fullyrðinga leiðir í ljós, að tólf af sextán þessara frásagna eru sannanlega uppspuni eða fá ekki staðist af öðrum þar til greindum ástæðum.

Hinar, sem eftir standa, eiga það sammerkt, að þar er ekkert sem hönd á festir, hvorki hvar né hvenær eða hverjar eigi í hlut. Um það gildir hið sama og sagði í frávísun lögreglustjóraembættisins í október 2013, að söguburður af þessu tagi er „ómarktækur“. Það er engin leið að kanna sannleiksgildi með vísan til staðreynda. En það er líka ekkert sem gefur ástæðu til að ætla, að sannleiksgildið sé annað og meira en hjá hinum.

Hvað stendur þá  eftir?  Svar: Hatrið og hefnigirnin.

Eftir ótal sáttatilraunir sneri bróðir Bryndísar til baka með þessi skilaboð: „Sáttatilraunir – þið getið gleymt því. Ykkur mætir ekkert nema svartnætti af hatri.

5.

Fjölskylduharmleikurinn, sem að baki býr átti aldrei neitt erindi við almenning. Það hafa aðrir orðið til þess að bera hann á torg. Sjálfum finnst mér það hreinn níðingsskapur að gera sér ógæfu annarra að féþúfu og skeita í engu um, hvað er satt eða logið í óhróðrinum, sem út er borinn. En það er búið og gert. Við stöndum frammi fyrir orðnum hlut, svo að ekki verður aftur snúið.

Um líkt leyti og fjölmiðlaherferðin gegn mér og fjölskyldu minni stóð sem hæst í byrjun árs 2019, birtu Stígamót sína árlegu skýrslu um þolendur kynferðisofbeldis, sem til þeirra höfðu leitað á árinu 2018. Þar kom m.a. fram, að 321 kona sagðist hafa orðið fyrir nauðgun eða nauðgunartilraun og 127 sögðust vera þolendur sifjaspells. M.ö.o. 448 konur leituðu sér hjálpar vegna grófra ofbeldisverka, sem þær höfðu orðið fyrir, að eigin sögn.

Þetta náði í fréttir þann daginn – en síðan ekki söguna meir. Segir þetta ekki allt sem segja þarf um þann málabúnað, sem hér hefur verið gerður að umtalsefni? Sannanlega upplognar sögur um meintar ávirðingar þekktra einstaklinga eru augljóslega fín söluvara. En þegar þær reynast ekki vera á rökum reistar, er ótvírætt verið að grafa undan trúverðugleika þeirra, sem eru þolendur raunverulegs kynferðisofbeldis.

Á Vísindavef Háskóla Íslands segir, að málfrelsið, sem okkur ber að verja til seinasta blóðdropa, leyfi mönnum hvorki að bera ljúgvitni gegn náunga sínum né heldur að verða öðrum til ama eða tjóns með ósannindum og blekkingum. Málfrelsið takmarkist með öðrum orðum af rétti annarra til að njóta sannmælis.

 Það er kjarni þessa máls.

Þótt fjölskylduharmleikurinn sé einkamál, eru aðrir þættir þessa máls, sem varða okkur öll. Það á svo sannarlega við um hlutverk fjölmiðla og samfélagsmiðla í samtímanum. Það er reginmunur á rannsóknarblaðamennsku og ofsóknablaðamennsku. Í réttarríki ber að gera strangar kröfur til þess, að dómstólar láti ekki stjórnast af annarlegum hagsmunum, pólitískum rétttrúnaði eða tískuhreyfingum í almenningsáliti. Engum á að líðast að taka sér sjálftökurétt til að útskúfa einstaklingum úr samfélaginu á grundvelli upploginna sakargifta.  

Einmitt þetta hefur orðið Bryndísi, konu minni, tilefni til að setja saman bók, sem meðal annars setur fjölskylduharmleikinn, sem hér hefur verið lýst, í samhengi við þann þjóðfélagslega veruleika, sem við búum við. „Brosað gegnum tárin“ heitir hún og kemur í bókaverslanir á næstu dögum.

Jón Baldvin Hannibalsson(Seinasta bók höfundar var : „Tæpitungulaust – lífsskoðun jafnaðarmanns“ og kom út haust 2019)