Jón Baldvin Hannibalsson

Það er nánast útgöngubann svo það er ekkert betra við tímann að gera. Ég er kominn fram á bls. 486 , þar sem Piketty fjallar um fyrirmyndarríkið Svíþjóð og hina sósíaldemókratísku gullöld í Evrópu (og Ameríku eftir New Deal) fyrstu þrjá áratugina eftir Seinna stríð. Hann lýsir því býsna vel, hvernig sænski jafnaðarmannaflokkurinn og verkalýðshreyfingin byggðu upp annars konar þjóðfélag – valkost við annars vegar ameríska óðakapítalismann ,sem hrundi og hratt af stað heimskreppunni;  og hins vegar valdbeitingarsósíalismann  í Sovétinu, sem hrundi  fyrir eigið getuleysi  til að fullægja frumþörfum fólks, eftir 70 ára tilraunastarfsemi.

Lesa meira

„Leiðtogar Vesturlanda stóðu frammi fyrir því að hrun Sovétríkjanna fékk þeim upp í hendur einstakt tækifæri til að gróðursetja lýðræði og réttarríki í Rússlandi. Samt mátti öllum ljóst vera að þessu fylgdi mikil áhætta“.

(Stephane Kieninger í „Money for Moscow: The West and the question of financial assistance for Mikhail Gorbachev“ (í bókinni „Exiting the Cold War – Entering a New World“, ritstjórar: Hamilton og Spohr, Johns Hopkins University).

Lesa meira

Málefnanlega er ljóst hverjir hafa undirtökin. Það eru Bernie Sanders, hin aldurhnigni sósíaldemókrati frá Vermont, sem er sá sem helst tendrar hugsjónaglóð hjá ungu kynslóðinni. Og Elisabeth Warren sem þykist vera „kapítalisti“ en er skilgetið afsprengi New Deal, kona með lausnir á meinsemdum kapitalismans. En það er alger óþarfi að kalla það sósíalisma.  Sósíaldemókratí er rétta orðið.  Við köllum það jafnaðarstefnu. Í munni hagfræðinga, og annarra fræðimanna, heitir þetta Norræna módelið. Það er það sem málið snýst um. Þar er að finna lausnirnar á þeim þjóðfélagslegu meinsemdum sem hrjá þorra Bandaríkjamanna á lokaskeiði nýfrjálshyggjutímabilsins.

Lesa meira

Portúgal undir vinstri stjórn er byrjað að blómstra.  Fjölmiðlar, sem bera skynbragð á efnahagsmál (Economist, Spiegel, Financial Times, New York Times o.fl.) eru farnir að taka eftir þessu.  Og flykkjast til Lissabon, eins og við gerðum um jól og nýár.  Mér gekk raunar fleira til.  Á sama tíma og breski verkamannaflokkurinn klúðraði kjörnu tækifæri til að koma Bretum á kjöl eftir Brexit, þýski krataflokkurinn er að veslast upp í pólitísku náttúruleysi og flestir aðrir krataflokkar Evrópu virðast hafa misst af lestinni, blómstrar jafnaðarmannaflokkur Portúgals – Partido Socialista – undir forystu Antonio Costa sem aldrei fyrr.  Mér rann blóðið til skyldunnar að skoða það nánar.

Lesa meira

1. Þorskastríð og svartar skýrslur

Á seinni hluta seinustu aldar háðu Íslendingar þrenn þorskastríð við Breta og fleiri þjóðir um forræði yfir auðlindum sjávar við strendur Íslands. Sumir hafa kallað það hina eiginlegu sjálf-stæðisbaráttu okkar. Við unnum þessi stríð. En við höfðum varla fyrr unnið en fyrstu skýrslur fiskifræðinga um yfirvofandi hrun helstu nytjastofna vegna ofveiði birtust. Hrun þorskstofnsins á hinum gjöfulu Nýfundnalandsmiðum var víti til varnaðar. Það var orðið óumflýjanlegt að tak-marka sókn í auðlindina. Við þreifuðum okkur áfram. Svokallað „skrapdagakerfi“ var reynt en reyndist illa.

Lesa meira

Rifjum upp nokkrar lykilstaðreyndir:

1.         Ástæðan fyrir því, að kvótakerfinu var komið á (1983-91) var sú að við óttuðumst, að frjáls sókn leiddi til ofveiði og jafnvel útrýmingar helstu nytjastofna.

2.        Markmiðið var tvíþætt: sjálfbær nýting fiskistofna, sem byggði á vís-indalegri ráðgjöf um veiðiþol og aukin arðsemi þessa undirstöðuat-vinnuvegar þjóðarinnar með því að draga úr sóknarkostnaði (fækka skipum, auka sérhæfingu). Til þess að ná síðarnefnda markmiðinu verður að heimila útgerðaraðilum framsal – skipti á veiðiheimildum – til að auðvelda sérhæfingu og lækka kostnað.

Lesa meira

„ Við berum ekki aðeins ábyrgð á gjörð­u­m okk­ar, heldur einnig því sem við látum ógert.“ Moliére.

Eftir á að hyggja telst það hafa verið vel til fundið hjá Stein­grími J. að panta seðla­banka­stjóra að láni frá kollega sín­um, fjár­mála­ráð­herra Nor­egs.
Þar með vorum við laus við heim­an­fengin vensl og tengsl, sem valda hags­muna­á­rekstrum og opna fyrir laumu­gáttir fyr­ir­greiðslu og spill­ing­ar. Strák­ur­inn fékk skyndi­nám­skeið í rekstri seðla­banka á vegum seðla­banka­stjóra Nor­egs. Það reynd­ist vera góð hjálp í við­lög­um, þótt skyndi­hjálp væri, því að mað­ur­inn var aug­ljós­lega vel verki far­inn hag­fræð­ingur fyr­ir.

Lesa meira

„Við berum ekki aðeins ábyrgð á gjörðum okk­ar, heldur einnig því sem við látum ógert“ – Moliére   

Fyr­ir­sögnin hér að ofan er fengin að láni frá Sturlu Páls­syni, sem sam­kvæmt frá­sögnum virð­ist hafa verið ein­hvers konar „trou­bles­hoot­er“ í fjör­brotum Seðla­bank­ans á síð­ustu dögum Dav­íðs.  Sturla var að lýsa því í minn­is­blaði, hverra kosta væri völ að hans mati, vænt­an­lega fyrir stjórn­endur bank­ans, ef ekki okkur öll, í aðdrag­anda Hruns.

Lesa meira

Þegar sagan um enda­tafl Kalda stríðs­ins og Hrun Sov­ét­ríkj­anna er rifjuð upp ald­ar­fjórð­ungi síð­ar, er mörgum spurn­ingum enn ósvar­að. Ein spurn­ingin er þessi: Voru leið­togar vest­rænna lýð­ræð­is­ríkja (Bush eldri Banda­ríkja­for­seti, Kohl kansl­ari, Mitt­erar­and og Marg­aret Thatcher) virki­lega svo kald­rifj­að­ir, að þeir væru reiðu­búnir að fórna rétt­mætum kröfum Eystra­salts­þjóða um end­ur­reist sjálf­stæði í stað­inn fyrir marg­vís­legan póli­tískan ávinn­ing í samn­ingum við Gor­bachev? Þótt svo virð­ist vera við fyrstu sýn, er við­hlít­andi svar tals­vert flókn­ara.

Lesa meira