Category: Greinar og viðtöl

UM PÓLITÍSKAR DRAUMARÁÐNINGAR OG VERULEIKAFIRRINGU

Kjartan Ólafsson: Um kommúnistaflokkinn og Sósíalistaflokkinn – draumar og veruleiki – stjórnmál í endursýn. Mál og menning.

Þetta er mikill doðrantur, 568 bls. í stóru broti, ríkulega myndskreytt. Þótt þarna sé hvergi að finna hugmyndalegt uppgjör við sovéttrúboð og hollustu kommúnistaflokks og sósíalistaflokks, eins og seinna verður vikið að, er engu að síður mikill fengur að þessari bók. Höfundurinn á þakkir skyldar fyrir þá elju, sem hann leggur á sig á efri árum við að halda til haga gögnum og heimildum og fyrir að sýna okkur í nærmynd persónur og leikendur í þessum dramatíska harmleik. Þetta er ekki þurr og blóðlaus skýrsla fræðimanns, sem þykist vera hlutlaus. Þetta er lifandi frásögn manns, sem var á tímabili sjálfur í innsta hring, einn fremsti fulltrúi annarrar kynslóðar, sem tók Sovéttrúboðið í arf, en hafði ekki til að bera nægan andlegan heiðarleika eða pólitískan kjark til að gera upp við það hugmyndalega þrotabú og varð því „kynslóð án skýrrar pólitískrar sjálfsmyndar, sögulega séð“, eins og Kjartan sjálfur orðar það.

Lesa meira

Rökræða um framtíðina

ALÞJÓÐLEG SAMTÖK áhugafólks um borgaralaun (Basic Income Earth Network – BIEN) skilgreina almenn borgaralaun með eftirfarandi hætti: Borgaralaun eru tiltekin fjárupphæð greidd reglulega (mánaðarlega) öllum á einstaklingsgrundvelli, án tillits til efnahags og án skilyrða (t.d. tekjutenginga) og vinnukvaðar. Áherslan er m.ö.o. á sameiginleg borgaraleg réttindi til aðgreiningar frá styrkjum eða bótum, sem eru greiddar þeim sem sannanlega eru þurfandi.

Hugmyndin er engan veginn ný af nálinni. En það eru ýmsar veigamiklar ástæður fyrir því að áhugi á þessari hugmynd hefur vaknað á ný, svo mjög að til er orðin alþjóðleg hreyfing til að vinna hugmyndinni framgang, einnig með félag hér á landi. Veirufaraldurinn sem nú herjar á mannkyn hefur afhjúpað hversu innbyrðis tengt og brothætt heimskerfið er. Það hefur vakið marga til umhugsunar um, hvort almenn borgaralaun séu hugmynd, hvers tími er nú í nánd. En meginástæðurnar eru eftirfarandi:

Lesa meira

Vitnaleiðslur

Haustið 2013 birti DV (helgarblað 27.-29. sept) kæru Aldísar Schram á hendur JBH til kynferðisbrotadeildar lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu. Þar er að finna allar sömu sögurnar sem Stundin og aðrir fjölmiðlar hafa nú rifjað upp sex árum síðar. Sömu nöfn – sömu sögur. Eina undantekningin er sviðsetning Carmenar Jóhannsdóttur „á þakinu“ sem fjallað er um í upphafi. Hinar sögurnar fjórar eru sagðar af höfundi kærunnar, Aldísi Schram. Það ætti að vekja athygli athugulla lesenda að þarna er hvergi að finna kærur vegna áreitni við hana sjálfa eða dóttur hennar, systur hennar, móðursystur né vinkonur sem áður voru á hennar sakaskrá.

Lesa meira

VARIST HRÆÐSLUÁRÓÐUR -Handbók um endurheimt þjóðareignar

Grein mín Um Alaskaarðinn og Íslandsarfinn, sem birtist í Kjarnanum 25.05., hefur vakið miklar umræður og margar spurningar, m.a. um það hvers vegna lagaákvæði um þjóðareign á auðlindinni og rétt eigandans til gjaldtöku fyrir nýtingarrétt virðast vera haldlaus í framkvæmd. Fólk spyr sig í forundran, hvernig það má vera að tímabundnar veiðiheimildir sem lögum samkvæmt mynda aldrei lögvarinn eignarrétt eru þrátt fyrir lagaákvæðin meðhöndlaðar sem einkaeign. Þær eru veðsettar fyrir lánum og ganga loks að erfðum.

En það eru fleiri spurningar sem vakna af þessu tilefni. Tilgangur þessarar greinar er að svara þeim eftir bestu getu:

1. HVERS VEGNA AFLAMARKSKERFI, sem í daglegu tali kallast kvótakerfi?

Lesa meira

UM ALASKAARÐINN OG ÍSLENSKA ARFINN

Þegar ég spurði þau tíðindi, að arðurinn af þjóðarauðlind Íslendinga væri orðinn að skattfrjálsu erfðafé og eyðslueyri afkomenda tveggja ólígarka á Akureyri, var ég í miðjum klíðum að lesa bók, sem í ljósi þessa þjóðarhneykslis, gæti reynst Íslendingum þörf lexía. Bókin heitir: „Exporting the Alaska Model“, eftir bandaríska prófessora, Widerquist og Howard.

Hvers konar þjóðfélag er það, þar sem arðinum af þjóðarauðlindinni er stolið um hábjartan dag í pólitísku skjóli stjórnvalda, sem að nafninu til a.m.k. eiga að gæta þjóðarauðsins og þar með almannahagsmuna? Það er alla vega meira í ætt við Saudi-Arabíu og Namibíu en Noreg – já, og reyndar Alaska. Ég ætla að byrja á því, ykkur til upplýsingar.

Lesa meira

UM HVAÐ ER PÓLITÍK?

Það er að koma æ betur í ljós að kapítalismi (markaðskerfi) – án afskipta ríkisvaldsins – fær ekki staðist til lengdar. Ástæðurnar eru margar, en sú helst, að samþjöppun auðs og valds á fárra hendur er innbyggð í kerfið. Fjármálakerfi, sem þjónar þeim tilgangi að ávaxta fé hinna ofurríku, breytist í kapítalisma á sterum. Eftirsókn eftir skammtímagróða verður allsráðandi. Það breytist í bóluhagkerfi sem að lokum springur í bankakreppu sem skattgreiðendur – ríkið – verða að bjarga til að forða allsherjarhruni. Þetta gerist með reglulegu millibili. Þetta gerðist á árunum 2008-9. Mörg þjóðríki – ekki síst innan ESB hafa enn ekki náð sér. Þetta á eftir að gerast aftur nema ríkið grípi í taumana í tæka tíð.

Það er m.ö.o. misskilningur að pólitík snúist um val milli þess að vera markaðssinni eða ríkisforsjársinni. Afnám markaðskerfisins í sovétinu sáluga bauð upp á sveltandi sósíalisma. Stera-kapitalismi – markaðskerfi án ríkisafskipta – endaði í heimskreppu 1929 og lauk ekki fyrr en í heimsstyrjöld sem kostaði tugi milljóna mannslífa. Það var ríkisvaldið sem forðaði okkur frá nýrri heimskreppu 2008. Í millitíðinni hafa nær öll þjóðríki heims orðið fyrir barðinu á bóluhagkerfum og mini-kreppum markaðskerfis, sem var annað hvort án afskipta ríkisvaldsins eða það lét ekki að stjórn. Það þarf ekki frekar vitnanna við að stera-kapítalismi er ósjálfbær. Og það sem verra er: Ef ekki verður gripið í taumana mun hann fyrirsjáanlega tortíma lífríkinu og gera jörðina óbyggilega.

Lesa meira

FYRIRMYNDARRÍKIÐ

Kosturinn við fjandans veirufaraldurinn (ef það má komast svo kaldranalega að orði) er sá, að þá gefst næði til að lesa nýjasta stórvirki franska hagfræðingsins, Tómasar Piketty: Capital et Ideologie upp á 1093 bls. Á maður ekki alltaf að líta á björtu hliðarnar?

Það er nánast útgöngubann svo það er ekkert betra við tímann að gera. Ég er kominn fram á bls. 486 , þar sem Piketty fjallar um fyrirmyndarríkið Svíþjóð og hina sósíaldemókratísku gullöld í Evrópu (og Ameríku eftir New Deal) fyrstu þrjá áratugina eftir Seinna stríð. Hann lýsir því býsna vel, hvernig sænski jafnaðarmannaflokkurinn og verkalýðshreyfingin byggðu upp annars konar þjóðfélag – valkost við annars vegar ameríska óðakapítalismann ,sem hrundi og hratt af stað heimskreppunni;  og hins vegar valdbeitingarsósíalismann  í Sovétinu, sem hrundi  fyrir eigið getuleysi  til að fullægja frumþörfum fólks, eftir 70 ára tilraunastarfsemi.

Lesa meira