UM ALASKAARÐINN OG ÍSLENSKA ARFINN

Þegar ég spurði þau tíðindi, að arðurinn af þjóðarauðlind Íslendinga væri orðinn að skattfrjálsu erfðafé og eyðslueyri afkomenda tveggja ólígarka á Akureyri, var ég í miðjum klíðum að lesa bók, sem í ljósi þessa þjóðarhneykslis, gæti reynst Íslendingum þörf lexía. Bókin heitir: „Exporting the Alaska Model“, eftir bandaríska prófessora, Widerquist og Howard.

Hvers konar þjóðfélag er það, þar sem arðinum af þjóðarauðlindinni er stolið um hábjartan dag í pólitísku skjóli stjórnvalda, sem að nafninu til a.m.k. eiga að gæta þjóðarauðsins og þar með almannahagsmuna? Það er alla vega meira í ætt við Saudi-Arabíu og Namibíu en Noreg – já, og reyndar Alaska. Ég ætla að byrja á því, ykkur til upplýsingar.

Lesa meira

Anda Catlaka Foreign Policy Advisor to the Speaker Saeima of the Republic of Latvia

Dear Mr Hannibalsson,

Yesterday in Riga we had very warm celebrations of the restored independence of my country. Thank you for being with us on this very special day.

In the afternoon your greetings were transmitted in a special edition of the main public TV channel – LTV. Please find:

https://replay.lsm.lv/lv/ieraksts/ltv/186687/svinam-neatkaribas-atjaunosanas-30-gadi-svetku-studija (begins at 0:29.40).

When introducing a journalist praised your country for being the first to recognise our restored independence in 1991 and the fact that you as a Minister of Foreign Affairs dared to visit the Baltic capitals during the days of barricades in January 1991.

Continue reading “Anda Catlaka Foreign Policy Advisor to the Speaker Saeima of the Republic of Latvia”

UM HVAÐ ER PÓLITÍK?

Það er að koma æ betur í ljós að kapítalismi (markaðskerfi) – án afskipta ríkisvaldsins – fær ekki staðist til lengdar. Ástæðurnar eru margar, en sú helst, að samþjöppun auðs og valds á fárra hendur er innbyggð í kerfið. Fjármálakerfi, sem þjónar þeim tilgangi að ávaxta fé hinna ofurríku, breytist í kapítalisma á sterum. Eftirsókn eftir skammtímagróða verður allsráðandi. Það breytist í bóluhagkerfi sem að lokum springur í bankakreppu sem skattgreiðendur – ríkið – verða að bjarga til að forða allsherjarhruni. Þetta gerist með reglulegu millibili. Þetta gerðist á árunum 2008-9. Mörg þjóðríki – ekki síst innan ESB hafa enn ekki náð sér. Þetta á eftir að gerast aftur nema ríkið grípi í taumana í tæka tíð.

Það er m.ö.o. misskilningur að pólitík snúist um val milli þess að vera markaðssinni eða ríkisforsjársinni. Afnám markaðskerfisins í sovétinu sáluga bauð upp á sveltandi sósíalisma. Stera-kapitalismi – markaðskerfi án ríkisafskipta – endaði í heimskreppu 1929 og lauk ekki fyrr en í heimsstyrjöld sem kostaði tugi milljóna mannslífa. Það var ríkisvaldið sem forðaði okkur frá nýrri heimskreppu 2008. Í millitíðinni hafa nær öll þjóðríki heims orðið fyrir barðinu á bóluhagkerfum og mini-kreppum markaðskerfis, sem var annað hvort án afskipta ríkisvaldsins eða það lét ekki að stjórn. Það þarf ekki frekar vitnanna við að stera-kapítalismi er ósjálfbær. Og það sem verra er: Ef ekki verður gripið í taumana mun hann fyrirsjáanlega tortíma lífríkinu og gera jörðina óbyggilega.

Lesa meira

Kirsti Relander at 90: THE LADY FROM KARELIA

The year was 1973 – only three years short of half a century ago. The place was Joensuu, the capital city of beautiful Karelia. The Finns were at the time inviting their Nordic sister cities for a reunion. It was summertime – and the livin‘ was easy. That is when we met Kirsti – the lady from Karelia – for the first time. It was a beginning of a beautiful friendship. In my memoirs In Sun and Shadows I describe our first encounter with those words:

„Kirsti was at the time president of the Juensuu town council. As such, she was our host. She seemed to speak every language and understand every dialect. When I say „speak every language“ – it means fluently and accurately. Only Icelandic was a bit too much for her. She chaired the meetings, businesslike and efficiently.

Continue reading

FYRIRMYNDARRÍKIÐ

Kosturinn við fjandans veirufaraldurinn (ef það má komast svo kaldranalega að orði) er sá, að þá gefst næði til að lesa nýjasta stórvirki franska hagfræðingsins, Tómasar Piketty: Capital et Ideologie upp á 1093 bls. Á maður ekki alltaf að líta á björtu hliðarnar?

Það er nánast útgöngubann svo það er ekkert betra við tímann að gera. Ég er kominn fram á bls. 486 , þar sem Piketty fjallar um fyrirmyndarríkið Svíþjóð og hina sósíaldemókratísku gullöld í Evrópu (og Ameríku eftir New Deal) fyrstu þrjá áratugina eftir Seinna stríð. Hann lýsir því býsna vel, hvernig sænski jafnaðarmannaflokkurinn og verkalýðshreyfingin byggðu upp annars konar þjóðfélag – valkost við annars vegar ameríska óðakapítalismann ,sem hrundi og hratt af stað heimskreppunni;  og hins vegar valdbeitingarsósíalismann  í Sovétinu, sem hrundi  fyrir eigið getuleysi  til að fullægja frumþörfum fólks, eftir 70 ára tilraunastarfsemi.

Lesa meira

WHO LOST RUSSIA?

„Western policy makers acknowledged that the collapse of the Soviet Union was a unique opportunity to help freedom take root in Russia and Eurasia. At the same time, there were also enormous risks involved“.

Stephane Kieninger in „Money for Moscow: The West and the Question of Financial Assistance for Michael Gorbachev(in „Exiting the Cold War –Entering a New World“, eds.Hamilton and Spohr, Johns Hopkins University).

THE FALL OF THE BERLIN WALL in 1989 was a momentous event. It happened almost by accident. A misunderstanding between a low level East German official and his superiors made it possible. This started a chain of events which changed history. This was neither foreseen, preplanned nor ordered by higher authorities.

This was „peoplepower“ in action. One event led to another. Two years later, the once mighty Soviet Union no longer existed. It simply dissolved peacefully – not with a bang, but a whimper. Noone could have foreseen this, although the ailing symptoms of the lethargic empire had long been evident. The man who wanted to heal the patient – reform the system – Mikhael Gorbachev, was instead engulfed by the chain of events and dissappeared with it.

Continue reading

GLÖTUÐ TÆKIFÆRI – NÝ FRAMTÍÐARSÝN

Þann 11. mars fagna Litháar 30 ára afmæli síns endurheimta sjálfstæðis. Eftirfarandi grein er byggð á fyrirlestri sem höfundur átti að flytja á afmælishátíðinni við háskólann í Vilnius. Öllum hátíðarhöldum hefur hins vegar verið slegið á frest, út af COVID19. Greinin birtist í fjölmiðlum í Litháen og Eistlandi og á ensku í Baltic Times.

„Leiðtogar Vesturlanda stóðu frammi fyrir því að hrun Sovétríkjanna fékk þeim upp í hendur einstakt tækifæri til að gróðursetja lýðræði og réttarríki í Rússlandi. Samt mátti öllum ljóst vera að þessu fylgdi mikil áhætta“.

(Stephane Kieninger í „Money for Moscow: The West and the question of financial assistance for Mikhail Gorbachev“ (í bókinni „Exiting the Cold War – Entering a New World“, ritstjórar: Hamilton og Spohr, Johns Hopkins University).

Lesa meira