jbhannibalsson@gmail.com
“Hvað getum við lært af norræna módelinu?” er ræða, sem var flutt á málþingi sósialdemókrataflokks Litáens í tilefni af 120 ára afmælinu.
This speech was given at the celebratory „120 year Anniversary of the Lithuanian Social-Demcorati Party in Vilnius, Sept. 9th, 2016. Mr Hannibalsson is the ex-leader of Iceland´s SDP.
The neo-liberal era started in the eighties as a revolt against the welfare state. It was a reassertion of the fundamentalist belief in market infallibility. It turned out to be a repeat version of history: Essentially it leads to casino-capitalism, in the thrall of high-finance, which ended in a stock exchange crash in 1929. Austerity-like policies to deal with the consequences deepened the crisis, then as now, and ended in a decade long Great Depression.
Viðtal Mörtu Vidunaité við Jón Baldvin Hannibalsson. Viðtalið birtist í ritinu „Socialdemokratas“ í Vilnius í júní s.l. í tilefni af 120 ára afmæli Sósíal-Demokrataflokksins í Litháen. Fyrri hluti viðtals.
„Markaðurinn er þarfur þjónn en óþolandi húsbóndi“ (Tage Erlander, forsætisráðherra Svíþjóðar 1946-69)
„Dansinn í kringum gullkálfinn forðum daga hefur tekið á sig nýja og kaldranalega mynd á okkar tímum í tilbeiðslu peningavaldsins og alræði fjármagnsmarkaða, sem hvort tveggja er falið vald, án mannlegs tilgangs. – Peningar eiga að þjóna manninum, ekki að stjórna honum.“ (Hans heilagleiki, Francis páfi, NYT, maí 2013).
Spurning: Hvernig skilgreinir þú helstu auðkenni nýfrjálshyggju-trúboðsins?
Svar: Það fyrsta, sem um þetta er að segja er að, þrátt fyrir nafngiftina, er nýfrjálshyggjan hvorki ný né á hún nokkuð skylt við fresisbaráttu fjöldans. Þetta er uppvakningur ríkjandi laissez-faire hagfræðikenninga aftan úr 19du öld. Kjarni þeirra er bernsk trú á óskeikulleik markaða og eðlislæga getu þeirra til að leiðrétta sjálfa sig. Báðar þessar trúarsetningar hafa reynst rangar. Kerfisbrestur óbeislaðs kapítalisma í kreppunni miklu milli 1930 og 1940 á seinustu öld staðfesti skipbrot þessarar hugmyndafræði.
Viðtal Mörtu Vidunaité við Jón Baldvin Hannibalsson. Viðtalið birtist í júní í málgagni litáiska Sósíal-demókrataflokksins, í tilefni af 120 ára afmæli flokksins.
„Sú var tíð, að sósíal-demókratar í Evrópu og“new-dealers“ í Bandaríkjunum vissu, hvað til þeirra pólitíska friðar heyrði. Þeir vissu, að til þess að siðvæða kapitalismann þurfti að skattleggja drjúgan hluta af arði fjármagnseigenda til þess að fjármagna verkefni eins og sjúkrahús, skóla, atvinnuleysistryggingar og – gleymum því ekki – menninguna. Willy Brandt, Bruno Kreisky og Olof Palme vissu allir, að þetta var þeirra verkefni…… En þegar fjármálakerfið var leyst úr læðingi …. á árunum upp úr 1980, breyttist allt. (Yanis Varoufakis, fv. fjármálaráðherra Grikkja: Europe, Austerity and the Threat to Global Stability, 2016) .
Spurning: Þú hefur lýst sjálfum þér sem afsprengi þriðju kynslóðar norrænna sósíal-demókrata. Norræna módelið hefur staðið af sér árás nýfrjálshyggjunnar betur en flestir aðrir. Hver er galdurinn, sem skýrir þennan árangur?
Free Iran – Jon Baldvin Hannibalsson talks about Iran as victim of Western colonialism at an open-air assembly with international audience at Paris‘ stadium (2016)
Hvernig má það vera, að Davíð Oddsson, forsetaframbjóðandi, er sífellt að hæla sjálfum sér – og pólitískum fóstbróður sínum, Ólafi Ragnari Grímssyni – fyrir að hafa forðað þjóðinni frá skuldaklafa upp á hundruð milljarða vegna Icesave? Brígsla svo öðrum um landráð, fyrir að hafa viljað hneppa þjóðina í óbærilega skuldafjötra. Hvernig má það vera, að Davíð Oddsson, forsetaframbjóðandi, er sífellt að hæla sjálfum sér – og pólitískum fóstbróður sínum, Ólafi Ragnari Grímssyni – fyrir að hafa forðað þjóðinni frá skuldaklafa upp á hundruð milljarða vegna Icesave? Brígsla svo öðrum um landráð, fyrir að hafa viljað hneppa þjóðina í óbærilega skuldafjötra.
Það er ekki eins og Icesave hafi ekki kostað neitt. Lokauppgjörið liggur nú fyrir. Reikningurinn hljóðar upp á x milljarða króna. Það gerir y milljarða á hvert mannsbarn og z milljarða á hverja fjögurra manna fjölskyldu. Þetta reyndist vera meira en Bucheit samningurinn kostaði, hefði hann komið til framkvæmda.
Grundar dóma, hvergi hann
hallar réttu máli.
Stundar sóma, aldrei ann
örgu pretta táli.
(Sr. Jón Þorgeirsson, Hjaltabakka)
„Hefur þú enga sómatilfinningu, Davíð Oddsson?“ Það mætti segja mér, að þessi orð verði eitt af því fáa, sem eftir situr í minningunni, löngu eftir að kosningabaráttan fyrir forsetakosningarnar anno domini 2016 verður gleymd og grafin.
Guðni Th. Jóhannesson lét þessi orð falla í sjónvarpsþætti á Eyjunni, eftir að Davíð hafði lengi látið móðan mása um, að Guðni hefði staðið gegn þjóðinni og með óvinum hennar í Icesave-deilunni forðum. Guðni hefði m.ö.o. verið landráðamaður. Lesendum skal á það bent að fara með sléttubandavísuna hér að ofan öfugt frá orði til orðs. Þá skilja þeir, hverjum klukkan glymur, vænti ég?
Þetta má heita hraustlega mælt af manni, sem ekki er ofmælt, að hafi verið bæði útgefandi og ábekingur Icesave-víxilsins. Hvað á ég við? Ég á við það, að Davíð Oddsson forsætisráðherra og samstarfsmenn hans höfðu það í hendi sér, þegar lögin um lágmarkstryggingu innistæðueigenda voru sett 1999, að fara að dæmi Norðmanna og setja fyrirvara, sem hefðu þýtt, að enginn Icesave-víxill hefði fallið á þjóðina. Og sem Seðlabankastjóra á árunum 2006-08 bar Davíð Oddssyni skylda til að grípa til ráðstafana, sem hefðu komið í veg fyrir, að Icesave-víxillinn félli á þjóðina. Hann brást þeirri skyldu, eins og nánar er skýrt í skýrslu Rannsóknarnefndar Alþingis um Hrunið. Nánar um það síðar.
Viðtal Sigurjóns M. Egilssonar við Jón Baldvin Hannibalsson á Hringbraut:
http://www.hringbraut.is/sjonvarp/thaettir/thjodbraut/thjodbraut-a-sunnudegi-15mai/.
Hringlandahátturinn í fráfarandi forseta er orðinn svo ör, að það næst ekki að elta ólar við hann frá degi til dags. Til marks um þetta er, að ég var að setja saman þessa áskorun á Ólaf Ragnar um að standa nú einu sinni við orð sín og halda framboðinu til streitu, þegar fréttin barst, að hann væri flúinn af hólmi. Hringlandahátturinn í fráfarandi forseta er orðinn svo ör, að það næst ekki að elta ólar við hann frá degi til dags. Til marks um þetta er, að ég var að setja saman þessa áskorun á Ólaf Ragnar um að standa nú einu sinni við orð sín og halda framboðinu til streitu, þegar fréttin barst, að hann væri flúinn af hólmi.
Þetta er bæði synd og skömm af ástæðum, sem ég tíunda hér á eftir. Einhvern tíma hefði ég látið segja mér það tvisvar, að Ólafur gæfist upp fyrirfram við það eitt að sjá framan í manninn, sem hann sagði einhvern tíma í ræðustól á Alþingi, að væri haldinn „skítlegu eðli“.
Ha, – ég? Nei, Landsbankinn bauð bara upp á þessa þjónustu. Ég hélt, satt að segja, að þetta hefði verið vistað í Lúxemburg – það er jú í Evrópusambandinu, ekki satt? Súsí og Samba í stjórninni? – Nei, ég hef aldrei hitt þær. Hélt, satt að segja, að það væri löngu búið að loka þessu. Man varla lengur, hvað félagið hét. En hitt man ég upp á hár, að þetta var alltaf á framtalinu mínu. Svo að ég hef borgað alla skatta og skyldur. Ég get fengið Deloitte til að skrifa upp á það, ef þú vilt.
Þetta er stuttur útdráttur úr svörum máttarstólpa Framsóknar-Sjálfstæðisflokks við spurningum fréttamanna um, hvers vegna nöfn þeirra sé að finna í Panamaskjölunum um gervifyrirtæki á “aflandseyjum”. (Má til með að skjóta því inn í, að hvorki Sviss né Lúxemburg, sem eru einhver stórtækustu skattaskjól heimsins, geta flokkast undir eyjar í landfræðilegum skilningi. Við ættum að halda okkur við hugtakið skattaskjól og láta vera að klæmast á landafræðinni).
Ha, – ég? Nei, Landsbankinn bauð bara upp á þessa þjónustu. Ég hélt, satt að segja, að þetta hefði verið vistað í Lúxemburg – það er jú í Evrópusambandinu, ekki satt? Súsí og Samba í stjórninni? – Nei, ég hef aldrei hitt þær. Hélt, satt að segja, að það væri löngu búið að loka þessu. Man varla lengur, hvað félagið hét. En hitt man ég upp á hár, að þetta var alltaf á framtalinu mínu. Svo að ég hef borgað alla skatta og skyldur. Ég get fengið Deloitte til að skrifa upp á það, ef þú vilt.
Þetta er stuttur útdráttur úr svörum máttarstólpa Framsóknar-Sjálfstæðisflokks við spurningum fréttamanna um, hvers vegna nöfn þeirra sé að finna í Panamaskjölunum um gervifyrirtæki á “aflandseyjum”. (Má til með að skjóta því inn í, að hvorki Sviss né Lúxemburg, sem eru einhver stórtækustu skattaskjól heimsins, geta flokkast undir eyjar í landfræðilegum skilningi. Við ættum að halda okkur við hugtakið skattaskjól og láta vera að klæmast á landafræðinni).